VĂN KIỆN THIÊN AN MÔN – cái nhìn từ bên trong.
=====================
Ngày 4/6 năm nay là tròn 30 năm ngày xảy ra sự kiện Thiên An Môn. Các sự kiện bắt đầu bởi các sinh viên Bắc Kinh mà mục đích là khuyến khích việc tiếp tục tự do hóa và cải cách kinh tế. Tia lửa tạo ra phong trào sinh viên là mong muốn tưởng niệm cái chết của nhà cải cách Hồ Diệu Bang, đã mất vào ngày 15/4. Tuy nhiên, khi phong trào bắt đầu, hoạt động tưởng niệm này đã nhanh chóng tiến triển thành một cuộc phản kháng đòi có sự thay đổi sâu rộng.
Để có cái nhìn rõ ràng hơn, toàn diện hơn tôi xin úp lại những tư liệu về sự kiện Thiên An Môn do Thông tấn xã VN đăng tải, ở mục tài liệu tham khảo đặc biệt. Tài liệu do một nhà cách mạng lão thành Trung Quốc đăng tải năm 2002. Tên tác giả đã được giữ bí mật.
======================
Ngày 25/4, Lý Bằng và các đồng chí lãnh đạo khác dã đến nhà Đặng để báo cáo về các cuộc biểu tình của sinh viên ở Bắc Kinh và 20 thành pố khác. Phản ứng của Đặng Tiểu Bình đã hình thành nên cơ sở cho bài xã luận ngày 26/4 đã trở thành lời phán quyết của Đảng Cộng sản Trung Quốc về phong trào sinh viên này. Đặng Tiểu Bình nói: “Đây không phải phong trào sinh viên bình thường. Sinh viên đã gây náo động ầm ĩ trong 10 ngày nay, và chúng ta đã khoan dung và kiềm chế. Nhưng mọi chuyện đã không diễn ra theo ý chúng ta. Một thiểu số rất nhỏ đang lợi dụng sinh viên; họ muốn làm cho dân chúng nhầm lẫn và đẩy đất nước vào hỗn loạn. Đây là một mưu đồ được hoạch định kỹ càng mà mục đích thực sự của nó là phủ nhận Đảng Cộng sản Trung Quốc và chế độ xã hội chủ nghĩa ở mức độ căn bản nhất. Chúng ta phải giải thích cho toàn Đảng và toàn dân tộc rằng chúng ta đang đối mặt với một cuộc đấu tranh chính trị nghiêm trọng nhất. Chúng ta phải dứt khoát và rõ ràng trong việc chống lại tình trạng gây rối này!” ( Tài liệu: Ban thư ký Văn phòng Trung ương Đảng, “Biên bản cuộc họp quan trọng”, ngày 25/4).
Bài xã luận dưới nhan đề “Sự cần thiết phải có một lập trường rõ ràng chống rối loạn” được đăng trên Xã luận Nhân dân Nhật báo ngày 26/4/1989 viết: “Đây là một mưu đồ được hoạch định hoàn hảo nhằm làm cho nhân dân nhầm lẫn và đẩy đất nước vào “rối loạn”. Mục đích chính của nó là bác bỏ Đảng Cộng sản Trung Quốc và chế độ xã hội chủ nghĩa ở mức độ căn bản nhất. Đây là cuộc dấu tranh chính trị nghiêm trọng nhất liên quan đến toàn đảng và toàn dân tộc”.
Bài báo đã châm ngòi lại phong trào sinh viên đang xẹp dần, phong trào này liền tổ chức các cuộc biểu tình lớn ngày hôm sau ở các thành phố lớn. Ở Bắc Kinh, 50 nghìn sinh viên từ nhiều trường đại học đã tiến hành diễn hành, mang nhiều biểu ngữ.
Trong 3 ngày sau khi bài xã luận được đăng tải, Bộ An ninh nhà nước và Tân Hoa Xã đã gửi đến Trung Nam Hải (đầu não của các lãnh đạo ĐCSTQ) 36 báo cáo về phản ứng của các tầng lớp xã hội khác nhau. Nhiều người dân cảm thấy bài xã luận này quá gay gắt- rằng nó “xác định bản chất của vụ rối ren này ở mức độ nghiêm trọng quá cao” và rằng điều đó không giúp ích cho giải quyết vấn đề. Các báo cáo miêu tả sự đồng tình lan rộng và những tình cảm bảo vệ đối với các sinh viên trong các hiệu trưởng trường đại học và các quan chức cấp cao trong Đảng và chính quyền (Triệu Tử Dương là một trong số đó).
Vào sáng ngày 13/5 tổng bí thư Đảng, Triệu Tư Dương, và chủ tịch nước Dương Thượng Côn đã đến nhà Đặng báo cáo về công việc mới của họ. Dương Thượng Côn là người bạn gần gũi nhất của Đặng và người điều hành công việc trong ban lãnh đạo. Triệu đã giải thích những quan điểm mà ông đã đưa ra trong cuộc họp của Bộ Chính trị, đại khái, ông cho rằng những đòi hỏi của phong trào sinh viên là cải cách và phòng chống tham nhũng là những ý trùng với công cuộc cải cách của Đảng. Vì thế, cần phải chấp thuận đại đa số ý kiến đó, và kiên quyết tách đa số đó khỏi nhóm thiểu số có ý định đẩy phong trào đến chỗ chống Đảng.
Cơ bản, quan điểm của Triệu là hoàn toàn có cơ sở, về cả 2 phương diện. Trước hết, đó là hình ảnh quốc tế của Trung Quốc khi lúc này Gorbachev đang sắp có chuyến thăm sau nhiều năm Trung Quốc và Liên Xô căng thẳng quan hệ ngoại giao. Thứ hai, mặc dù phong trào được sự ủng hộ của nhiều tầng lớp nhân dân nhưng vẫn có tính chất cục bộ trong phạm vi đô thị, nông thôn thì không bị ảnh hưởng; chưa kể bản thân trong khu vực đô thị, quần chúng lao động mặc dù ủng hộ phong trào nhưng họ không muốn xuống đường biểu tình, bãi công mà vẫn tiếp tục công việc; nói cách khác, ngăn chặn nó trước khi nó có tính chất rộng rãi.
Thực tế, từ ngày 10/5, nội bộ của Bộ Chính trị đã bắt đầu phân hóa trong cách thức giải quyết vấn đề sự kiện Thiên An Môn này. Các ủy viên đều nhất trí về sự nguy hiểm của tình hình nhưng bất đồng với đường lối của Triệu Tử Dương về cách thức giải quyết tình hình. Triệu chỉ trích Giang Trạch Dân về cách xử lý không đúng vụ đóng cửa tờ báo Người truyền tin kinh tế thế giới, trong khi đó, Đặng và Dương Thượng Côn lại ủng hộ việc làm đó của Giang Trạch Dân.
Phong trào sinh viên cũng bị chia rẽ. Mặc dù một số sinh viên đã trở lại lớp học, những sinh viên khác tiếp tục bãi khóa. Các thủ lĩnh mới đã xuất hiện, và các nhóm khác nhau đưa ra những yêu cầu khác nhau. Các nhà báo và trí thức thẳng thừng lên tiếng, các vấn đề mới được bổ sung, các cuộc biểu tình bắt đầu phát triển ở các tỉnh.
Ngày 16/5, trong khi Đặng Tiểu Bình gặp Gorbachev bên trong Đại Lễ đường nhân dân, một cuộc gặp đưa đến việc bình thường hóa quan hệ Trung Xô mà hai bên đã tìm kím từ lâu, thì hàng chục nghìn người đã đến tập trung biểu tình bên ngoài nhằm ủng hộ phong trào sinh viên. Ngay lập tức tối 16/5, các ủy viên Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị - Triệu Tử Dương (sau khi gặp Gorbachev tại Điếu Ngư Đài), Lý Bằng, Kiều Thạch, Hồ Khởi Lập, và Diêu Y Lâm – đã tổ chức một cuộc họp khẩn cấp. Các vị lão thành của Đảng là Dương Thượng Côn và Bạc Nhất Ba cũng tham dự. Cuộc tuyệt thực đã gây ra một phản ứng mạnh mẽ, rộng lớn trong xã hội, và các nhà lãnh đạo đang chịu sức ép phải tìm ra một giải pháp.
Chính Dương Thượng Côn cũng phải thừa nhận tình hình khi đó, ông nói: “Mấy ngày qua Bắc Kinh ở trong tình trạng gần như vô chính phủ. Sinh viên đang bãi khóa ở tất cả các trường đại học, người lao động ở mộ số cơ quan đổ ra đường phố, giao thông và nhiều chuyện khác rối loạn- đó là điều ta có thể gọi là tình trạng vô chính phủ. Chúng ta đang có cuộc gặp cấp cao lịch sử Trung – Xô và đáng ra phải có một lễ đón tại Quảng trường Thiên An Môn, nhưng thay vào đó chúng ta phải làm việc này ở sân bay. Chúng ta dự định có hai phiên họp cấp cao hôm nay ở Đại lễ đường nhân dân, nhưng thay vào đó chúng ta đã phải họp ở Điếu Ngư Đài. Đó là kiểu tình trạng vô chính phủ mà chúng ta đang gặp phải”. (Trích: Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng “Biên bản cuộc họp Ủy ban thường vụ Bộ chính trị ngày 16/5”).
Phiên họp sáng ngày 17/5 hết sức là quan trọng, bởi lẽ xuất phát từ các sự kiện diễn ra trong ngày 16/5 và chính phiên họp này một quyết định có tầm “lịch sử” đã được đưa ra. Điểm đầu tiên khi nói đến vấn đề của phiên họp này chính là sự chia rẽ một cách sâu sắc giữa Đặng và Triệu. Đồng chí Lý Bằng đã lên án Triệu về những động thái “không thống nhất” của ông đối với bài xã luận 26/4, sau khi Triệu đã đổ vấy trách nhiệm đẩy phong trào sinh viên căng thẳng lên cho “bài xã luận 26/4” mà khi đó người ta phác họa từ những câu nói của Đặng. Lý Bằng cho rằng, Triệu rõ ràng đã trả lời “hoàn toàn nhất trí với kế hoạch của đồng chí Đặng Tiểu bình về việc xử lý tình hình bất ổn này” khi Triệu đang ở Triều Tiên. Ngoài ra ngày 30/4, chính Triệu cũng tán thành những lời phát biểu của Đặng cũng như bài xã luận 26/4. Vậy mà vào chiều ngày 4/5 tại cuộc họp ở Ngân hàng Châu Á (ADB) – Triệu có bài phát biểu trái với tinh thần của Ban thường vụ, trái với ý của Đặng Tiểu Bình và bài xã luận. Diêu Y Lâm cũng thêm vào sự chỉ trích Triệu khi chất vấn hỏi tại sao Triệu lại nói với Gorbachev trong cuộc hội đàm vào tối hôm qua (16/5) rằng mọi trách nhiệm trong phong trào sinh viên là của Đặng Tiểu Bình, vì thế đã làm phong trào sinh viên nhè đồng chí Đặng ra mà công kích. Làm cho tình tình lúc này trở nên xấu hơn. (Trích: Ban Thư ký Văn phòng Trung ương Đản, “Biên bản cuộc họp Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị ngày 17/5, tài liệu do Văn phòng của Đặng Tiểu Bình cung cấp cho Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng để lưu trữ); Điểm thứ hai, chính là thái độ của Đặng và quyết định của Đặng. Trong đó, trước tiên Đặng phê phán phát biểu của Triệu tại cuộc họp ở Ngân hàng Châu Á (ADB), đó là bước ngoặt làm tình hình phong trào sinh viên xấu thêm. Sau đó, trước các sự việc phá hoại, cướp bóc, cũng như là các hành động vô chính phủ đã xảy ra, Đặng Tiểu Bình quyết định đưa Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc (PLA) tiến hành thiết quân luật ở Bắc Kinh, mà chủ yếu là nội thành. Đó là một quyết định lịch sử.
Vào 8 giờ tối tại cuộc họp Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị lại tiếp tục tại Trung Nam Hải. Các ủy viên Triệu Tử Dương, Lý Bằng, Kiều Thạch, Hồ Khởi Lập và Diêu Y Lâm tham dự. Dương Thượng Côn và Bạc Nhất Ba tham gia với vai trò là các vị lão thành của đảng. Cuộc họp này tiếp tục là sự phân hóa như cuộc họp lúc sáng, mà chủ đề của nó lúc này chuyển thành một chủ đề hết sức nhạy cảm và tối mật – thiết quân luật. Triệu Tử Dương vẫn tiếp tục kiên trì sự phản đối của mình đối với hành động nguy hiểm này. Cơ sở lý do của Triệu là vì tình cảm sinh viên lúc này còn quá cực đoan, thiết quân luật sẽ làm tình hình càng trở nên bất ổn, thậm chí ngay cả khi thiết quân luật mang lại sự trật tự nhưng nó sẽ gây nên nỗi ám ảnh kinh hoàng vào tâm trí quần chúng và sinh viên Bắc Kinh. Triệu phải thốt lên “Nhân dân Trung Quốc không thể chấp nhận những lỗi lầm lớn về chính sách nào nữa” (Ban Thư ký Văn phòng Trung ương Đảng, “Biên bản cuộc họp Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị ngày 17/5”). Sau ý kiến phát biểu của vị lão thành cách mạng Bạc Nhất Ba, Bộ Chính trị quyết định nên bỏ phiếu – thiểu số sẽ phục tùng đa số. Kết quả hết sức bất ngờ, trong 5 thành viên của Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị, thì chỉ có Lý Bằng và Diêu Y Lâm bỏ phiếu tán thành thiết quân luật; Triệu Tử Dương và Hồ Khởi Lập phủ quyết, còn Kiều Thạch thì bỏ phiếu trắng.
Sáng ngày 18/5, 8 vị trưởng lão – Đặng Tiểu Bình, Trần Vân, Lý Tiên Niệm, Bành Chân, Đặng Dĩnh Siêu, Dương Thượng Côn, Bạc Nhất Ba và Vương Chấn – đã họp cùng với các Ủy viên ban Thường vụ Bộ Chính trị và các thành viên Ủy ban Quân sự tướng Hồng Học Trí, Lưu Hoa Thanh và tướng Tần Cơ Vĩ và cuối cùng nhất trí tuyên bố thiết quân luật ở Bắc Kinh. Lý Bằng báo cáo rằng Tổng bí thư Triệu Tử Dương không tham gia cuộc họp này, đồng thời Lý Bằng cũng đã trình bày sự chia rẽ trong Ủy ban thường vụ buổi tối ngày 17 về vấn đề thiết quân luật.
Về quan điểm thiết quân luật Thiên An Môn, cả 8 vị trưởng lão đều nhất trí tán thành. Đồng chí Bạc Nhất Ba có nói rõ lý do vì sao tán thành như sau: “Cả thế giới phương Tây đế quốc chủ nghĩa đều muốn các nước xã hội chủ nghĩa từ bỏ con đường chủ nghĩa xã hội và trở thành chư hầu trong hệ thống tư bản chủ nghĩa độc quyền quốc tế. Những kẻ có động cơ ngầm đứng đằng sau phong trào sinh viên này nhận được sự ủng hộ của Mỹ và Châu Âu và những kẻ phản động Quốc Dân Đảng ở Đài Loan. Có vô số bằng chứng cho thấy Quốc Hội Mỹ và các nghị viện phương Tây khác đã nói mọi điều về phong trào sinh viên này và thậm chí đã tổ chức các buổi điều trần… Các thành viên của Liên minh Hoa kiều vì Dân chủ, mà chúng ta đã tuyên bố là một tổ chức bất hợp pháp và phản động, không chỉ lên tiếng ủng hộ phong trào sinh viên mà còn công khai thừa nhận rằng họ cố vấn cho sinh viên và thậm chí có kế hoạch trở lại Trung Quốc và can thiệp trực tiếp… Như vậy, các đồng chí thấy đấy, không phải ngẫu nhiên mà phong trào sinh viên biến thành náo loạn". ( Trích: Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng, “Biên bản một cuộc họp quan trọng ngày 18/5”, tài liệu do Văn phòng Đặng Tiểu Bình cung cấp cho Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng để lưu hồ sơ).
Cũng trong ngày 18/5, Lý Bằng và các quan chức Chính phủ khác đã gặp Vương Đán và một số đại diện sinh viên tại Đại lễ đường nhân dân. Lý Bằng đã trình bày đúng tinh thần bài xã luận và yêu cầu sinh viên rút khỏi Quảng trường, còn Vương Đán trả lời rằng cách duy nhất để sinh viên rút khỏi Quảng trường là phải xác định lại rõ ràng đây là phong trào yêu nước và trực tiếp truyền hình cuộc đối thoại giữa sinh viên và các nhà lãnh đạo.
Vào 4 giờ sáng ngày 19/5. Sau khi kết thúc cuộc họp Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị, Triệu Tử Dương và Lý Bằng đi thăm Quảng trường Thiên An Môn, đi cùng có Chánh văn phòng Trung ương đảng Ôn Gia Bảo và Tổng thư ký Quốc Vụ Viện La Cán. Triệu cũng tự nhận thức rằng sự nghiệp chính trị của mình cũng sắp kết thúc, tại đây ông đã phát biểu một cách vô cùng cảm xúc khiến nhiều người nghe lay động, ông nài xin các sinh viên hãy bảo vệ sức khỏe của mình, chấm dứt tuyệt thực và rời khỏi Quảng trường trước khi quá muộn. Trong bài phát biểu đó có đoạn:
“Khi trẻ chúng tôi cũng đã biểu tình và nằm ngang đường xe lửa và không quan tâm đến tương lai. Nhưng tôi phải yêu cầu các em suy nghĩ cẩn thận về tương lai. Nhiều vấn đề cuối cùng sẽ được giải quyết. Tôi xin các em hãy chấm dứt tuyệt thực”.
Triệu kiệt sức, sáng ngày 19/5 Triệu báo cáo nghỉ ốm 3 ngày.
Vào đêm trước ngày thiết quân luật, Bộ Đường sắt báo cáo với Trung Nam Hải rằng tổng số 56.888 sinh viên đã vào thành phố trên 165 chuyến xe lửa từ 6 giờ chiều ngày 16/5 đến 8 giờ chiều 19/5. Làn sóng sinh viên đã làm căng thẳng hệ thống vốn đã quá tải này. Hầu hết sinh viên đòi đi không vé, chiếm các hệ thống truyền thanh của chuyến tàu, yêu cầu hành khách đóng góp, treo áp phích lên những xe ô tô và thậm chí đòi ăn không mất tiền. Trong khoản hơn 50 ngàn sinh viên có mặt ở Quảng trường Thiên An Môn ngày 25/5, hầu hết là từ ngoài Bắc Kinh. Hồ sơ báo cáo cho thấy ít nhất 319 trường khác nhau có đại diện trên quảng trường.
Khi thiết quân luật được ban bố, nó chỉ áp dụng cho 5 quận nội thành Bắc Kinh. Nhưng nó đã gây ra sự phản đối mạnh mẽ khắp thủ đô, khắp cả nước và trên quốc tế. Quân đội từ 22 sư đoàn tiến về thành phố, nhưng nhiều đơn vị bị chặn lại ở vùng ngoại thành hay bị ngăn cản ngay trên đường phố. Trong chỉ thị đầu tiên, ngày 20/5, Dương Thượng Côn đã ra lệnh cho binh lính không bao giờ được quay vũ khí vào thường dân vô tội ngay cả bị khiêu khích.
Ngày 21/5, đã có một cuộc họp giữa 8 vị lão thành cách mạng do Đặng Tiểu Bình tổ chức, mục đích là nhằm lựa chọn người kế nhiệm Đảng. Cũng chính trong cuộc họp này, Đặng cho chúng ta thấy một nền chuyên chính phi vô sản theo kiểu Maoist mà trước đó tôi đã phê phán trong một loạt bài về chủ nghĩa Mao. Xin dẫn lời Đặng như sau: “… Trong cuộc rối loạn mới đây, Triệu Tử Dương đã bộc lộ hoàn toàn lập trường của anh ta. Anh ta rõ ràng đứng về phía gây rối, và trên thực tế anh ta đang khích động sự bất hòa, gây bè phái trong Đảng và bảo vệ phía gây rối. Thật may là chúng ta vẫn còn ở đây để kiểm soát tình hình. Triệu Tử Dương đã khuyến khích gây rối và không có lý do gì để giữ lại anh ta. Hồ Khởi Lập (bỏ phiếu chống chung với Triệu) cũng không còn thích hợp ở trong Ủy ban thường vụ nữa”. (Trích: Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng, “Biên bản cuộc họp quan trọng ngày 21/5/1989”, tài liệu do Văn Phòng của Đặng Tiểu Bình cung cấp cho Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng để lưu hồ sơ).
Ngày 27/5, cũng tại cuộc họp của các vị lão thành cách mạng ở nhà Đặng, Đặng Tiểu Bình đã đưa ra các danh sách ứng cho Bộ Chính trị mới gồm 6 đồng chí sau: Giang Trạch Dân, Lý Bằng, Kiều Thạch, Diêu Y Lâm, Tống Bình, và Lý Thụy Hoàn, với đồng chí Giang Trạch Dân làm Tổng Bí Thư. Ê kíp đã hoàn toàn được các vị trưởng lão thông qua bằng cách giơ tay biểu quyết. Việc cử Giang Trạch Dân làm Tổng bí thư và đưa thêm Lý Thụy Hoàn, và Tống Bình vào Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị thông qua quyết định của các vị trưởng lão, việc đó thực sự là vi phạm đối với Điều lệ của Đảng Cộng sản Trung Quốc, trong đó quy định chỉ có Thường vụ Bộ Chính trị mới có thể đưa ra quyết định như vậy. Tuy nhiên, trớ trêu thay có một sự kiện đã “hợp thức hóa” những vấn đề đó ngay từ đầu.
Thực tế tại phiên họp toàn thể thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá 13 (1987) quyết định rằng vai trò của đồng chí Đặng Tiểu Bình là người vạch quyết định chính của Đảng, vì thế nên ngay cả khi Đặng đã nghỉ hưu (1987 thôi chức vụ Chủ nhiệm Ủy ban Cố vấn Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc), thì quyền lực của Đặng Tiểu Bình trong Đảng Cộng sản Trung Quốc vẫn tiếp tục là hợp pháp để phục vụ con đường lâu dài cho sự nghiệp cải cách ở Trung Quốc. Việc này cũng giải thích cho việc Triệu Tử Dương cho rằng trách nhiệm của Đặng là chính yếu khi bàn luận với Gorbachev về tình hình Bắc Kinh lúc tối 16/5 là hoàn toàn chính xác.
Sáng ngày 2/6, các vị trưởng lão của Đảng, Đặng Tiểu Bình, Lý Tiên Niệm, Bành Chân, Dương Thượng Côn, Bạc Nhất Ba, và Vương Chấn họp cùng Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị, tại thời điểm đó chỉ có Lý Bằng, Kiều Thạch và Diêu Y Lâm. Sau đây, tôi xin trích toàn văn của Tài liệu Biên bản cuộc họp ngày 2/6/1989 để chúng ta thấy rõ quyết định của các vị trưởng lão trong Đảng Cộng sản Trung Quốc:
Trích tài liệu: Ban thư ký Văn Phòng trung ương Đảng, “Biên bản cuộc họp quan trọng ngày 2/6/1989”. Tài liệu do Văn phòng của Đặng Tiểu Bình cung cấp cho Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng để lưu hồ sơ:
- Lý Bằng: (Vì trình bày quá dài, xin tóm tắt những nội dung chính) Thành ủy Bắc Kinh và Bộ an ninh Nhà nước đã trình báo lên Bộ Chính trị mà trong đó, báo cáo đã cho thấy những bằng chứng rằng đằng sau phong trào sinh viên đang diễn ra những âm mưu lớn nhằm chống lại tình trạng thiết quân luật của chính quyền Trung Quốc. Rằng phong trào sinh viên đang nhắm tới cái đích là chiếm lấy Quảng trường. Các phần tử phản động từ bên ngoài đang biến Quảng trường làm trung tâm để phát đi những thông điệp phản cách mạng. Những tổ chức bất hợp pháp như AFS (Liên hiệp sinh viên tự trị) và AFM (Liên hiệp công nhân tự trị) đã đặt loa phóng thanh trên quảng trường, liên tục kích động xúi dục lật đổ chính quyền, công khai tuyên truyền các tài liệu của Đài tiếng nói Hoa Kỳ, Hồng Công và Đài Loan.
Các phần tử phản động cho rằng, chính phủ sẽ tiến hành đàn áp nếu như họ không chịu rời khỏi Quảng trường và như thế “máu sẽ thức tỉnh dân chúng và khiến chính phủ chia rẽ và sụp đổ”. Khi cuộc nổi loạn đang diễn ra, thì các nhân viên đại sứ quán Mỹ tiến hành thu thập tin tức tình báo. Nhiều mật vụ CIA đã xâm nhập vào Quảng trường cũng như trường Đại học Bắc Kinh và Sư phạm Bắc Kinh. Họ thường xuyên tiếp xúc với các thủ lĩnh của AFS và cố vấn cho họ. Liên minh vì Dân chủ Trung Quốc, đã trực tiếp chỉ đạo phong trào này, đó là công cụ Mỹ sử dụng chống Trung Quốc, chúng đóng trụ sở tại New York, cộng tác với Hội từ thiện Trung Quốc thân với đám Quốc dân Đảng để thành lập Ủy ban hỗ trợ phong trào dân chủ Trung Quốc. Chính họ cung cấp tiền cho các thủ lĩnh AFS.
Các nhân viên tình báo của Quốc dân Đảng (Đài Loan) và nhiều bên khác đã giả làm khách du lịch, doanh nghiệp thâm nhập vào Trung Quốc. Họ đã thâm nhập vào nhiều cuộc nổi loạn tại Bắc Kinh, Thượng Hải, Phúc Kiến và một số nơi khác…
- Vương Chấn: (tức giận, chửi to tiếng) Bất cứ ai tìm cách lật đổ Đảng Cộng sản đều đáng phải chết không chôn cất gì cả !
- Lý Tiên Niệm: Báo cáo mà đồng chí Lý Bằng vừa trình bày với chúng ta cho thấy hoàn toàn rõ ràng chủ nghĩa tư bản phương Tây thực sự muốn thấy sự rối loạn ở Trung Quốc. Và không chỉ có thế, họ cũng muốn thấy rối loạn ở Liên Xô và tất cả các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu. Mỹ, Anh, Pháp, Nhật và một số nước phương Tây dùng đủ mọi cách để thúc đẩy diễn biến hòa bình ở các nước xã hội chủ nghĩa. Chúng có một câu nói mới “tiến hành cuộc chiến tranh thế giới không có khói”. Chúng ta tốt hơn là phải đề phòng. Rốt cuộc chủ nghĩa tư bản vẫn muốn đánh bại chủ nghĩa xã hội.
- Đặng Tiểu Bình: Đồng chí Lý Tiên niệm nói đúng. Những nguyên nhân của vụ rối loạn này có liên quan đến bối cảnh toàn cầu. Thế giới phương Tây, đặc biệt là Mỹ, đã đưa toàn bộ bộ máy tuyên truyền của nó vào công việc khích động và dành nhiều sự khuyến khích và giúp đỡ cho cái gọi là những người dân chủ hay đối lập ở Trung Quốc – những người trên thực tế là những kẻ cặn bã của dân tộc Trung Quốc. Đây là gốc rễ của tình hình hỗn loạn mà chúng ta đối mặt hôm nay… Một số nước phương Tây sử dụng những thứ như “nhân quyền”, hoặc thích nói chế độ xã hội chủ nghĩa là phi lý hay bất hợp pháp, để chỉ trích chúng ta, nhưng cái mà họ thực sự tìm kiếm là chủ quyền của chúng ta. Những nước phương Tây chơi trò hoạt động chính trị quyền lực này hoàn toàn không có quyền nói về nhân quyền !
Hãy xem có bao nhiêu người trên thế giới đã bị tước đoạt nhân quyền ! Và hãy xem có bao nhiêu người Trung Quốc bị họ xúc phạm nhân quyền kể từ khi họ xâm lược Trung Quốc trong chiến tranh thuốc phiện!...
Hai điều kiện không thể thiếu được đối với những mục tiêu phát triển của chúng ta: một môi trường ổn định trong nước và một môi trường hòa bình ở bên ngoài. Chúng ta không để ý đến điều người khác nói về chúng ta. Điều duy nhất chúng ta thực sự quan tâm là môi trường tốt đẹp cho sự phát triển của bản thân chúng ta. Chỉ cần lịch sử cuối cùng chứng tỏ sự ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa Trung Quốc, thế là đủ. Chúng ta không thể bận tâm về các chế độ xã hội của các nước khác. Hãy tưởng tượng trong chốc lát điều gì có thể xảy ra nếu Trung Quốc rơi vào rối loạn. Nếu điều đó xảy ra lúc này thì sẽ tồi tệ hơn nhiều so với Cách mạng văn hóa… Một khi nội chiến bắt đầu, máu sẽ chảy như một dòng sông, và lúc đó thì nhân quyền sẽ ở đâu? Trong một cộc nội chiến, mỗi thế lực sẽ chi phối một vùng, sản xuất sẽ bị giảm sút, thông tin liên lạc sẽ bị cắt đứt và người tị nạn sẽ chạy khỏi Trung Quốc không chỉ là hàng triệu, hàng chục triệu mà là hàng trăm triệu người.
Nơi đầu tiên phải hứng chịu làn sóng này sẽ là châu Á – Thái Bình Dương, mà hiện nay là khu vực hứa hẹn nhất của thế giới. Đây sẽ là thảm họa trên quy mô toàn cầu. Do vậy Trung Quốc không được làm cho mình hỗn loạn. Mà đây không chỉ là trách nhiệm của bản thân chúng ta mà còn phải tính đến thế giới cũng như toàn nhân loại…
- Lý Tiên Niệm: … Quảng trường Thiên An Môn hiện là gốc rễ của căn bệnh rối loạn của chúng ta. Hãy chỉ vào vật đó (tượng nữ thần dân chủ) – chẳng ra người cũng chẳng ra quỷ - họ đã dựng lên ở đó trên Quảng trường đẹp đẽ của chúng ta! Dân chúng sẽ chấp nhận cái đó chăng ? Hoàn toàn không ! Chúng ta sẽ không bao giờ có được một sự tự nguyện rút khỏi Quảng trường. Thiên An Môn đã bị ô nhiễm trong một hơn 1 tháng nay, bị tàn phá để trở thành cái bóng của chính nó! Chúng ta không thể thở phào nhẹ nhõm cho đến khi Quảng trường được trao trả về tay nhân dân. Chúng ta phải trừ tận gốc căn bệnh này ngay lập tức. Tôi nói chúng ta bắt đầu ngay tối nay.
- Dương Thượng Côn: Thực tế là cúng ta sắp làm sạch Quảng trường , khôi phục trật tự, và chấm dứt sự rối loạn không phải theo cách có nghĩa là chúng ta từ bỏ cải cách hay đóng cửa đất nước với thế giới.
- Đặng Tiểu Bình: Không ai có thể ngăn cản cải cách và mở cửa của Trung Quốc tiến về phía trước. Tại sao vậy? Thật đơn giản: Không có cải cách và mở cửa sự phát triển của chúng ta sẽ ngừng lại và nền kinh tế của chúng ta sẽ trượt dốc. Mức sống giảm sút nếu chúng ta quay lui. Không thể dừng cái đà của cải cách. Chúng ta phải khẳng định điều này vào mọi lúc.
Một số người nói chúng ta chỉ cho phép cải cách kinh tế mà không cho phép cải cách chính trị, nhưng điều đó không đúng. Chúng ta cho phép cải cách chính trị với một điều kiện: là giữ vững Bốn nguyên tắc cơ bản…
Chúng ta không thể giải quyết tình trạng hỗn loạn trong khi chúng ta bận rộn xây dựng. Nếu hôm nay chúng ta có một cuộc biểu tình lớn, và ngày mai một sự bày tỏ mạnh mẽ các quan điểm và một loạt áp phích trên tường, chúng ta sẽ không còn sức để làm bất cứ gì nữa. Đó là tại sao chúng ta nhất định phải làm sạch Quảng trường.
- Dương Thượng Côn: Quân đội đã tiến vào Đại lễ đường nhân dân, Công viên Trung Sơn, Cung văn hóa nhân dân, và Bộ Công an. Tư tưởng của các sĩ quan và chiến sĩ đã được chuẩn bị thấu đáo cho việc tảo thanh Quảng trường. Sau gần nửa tháng làm công tác chính trị tư tưởng , tất cả các sĩ quan và chiến sĩ đã thấu hiểu về tính nghiêm trọng và phức tạp của cuộc đấu tranh này và hiểu sự cần thiết và tính hợp pháp của quân luật.
- Lý Bằng: Tôi mạnh mẽ yêu cầu chúng ta hành động ngay lập tức để làm sạch Quảng trường Thiên An Môn và chúng ta kiên quyết chấm dứt sự rối loạn và rắc rối kéo dài hơn bao giờ hế này.
- Kiều Thạch: Những thực tế cho thấy rằng chúng ta không thể chờ sinh viên trên Quảng trường tự nguyện rút đi. Làm sạch Quảng trường đó là sự lựa chọn duy nhất của chúng ta, và điều đó hoàn toàn cần thiết. Tôi hy vọng loan báo của chúng ta về việc này sẽ được chấp nhận và ủng hộ của đa số dân chúng và sinh viên. Tảo thanh Quảng trường là sự mở đầu của iệc khôi phục trật tự bình thường ở thủ đô.
- Đặng Tiểu Bình: Tôi đồng ý với tất cả các đồng chí và đề nghị quân đội thi hành quân luật tối nay bắt đầu thực hiện kế hoạch làm sạch này và kết thúc trong vòng 2 ngày. Khi chúng ta xúc tiến công việc làm sạch chúng ta phải giải thích rõ cho tất cả các công dân và sinh viên, yêu cầu họ rời khỏi Quảng trường và cố gắng hết sức thuyết phục họ. Nhưng nếu họ không chịu đi, họ sẽ chịu trách nhiệm về những hậu quả…
Vào lúc 4 giờ chiều ngày 3/6, Dương Thượng Côn, Lý Bằng, Kiều Thạch và Diêu Y LÂm đã tổ chức cuộc họp khẩn cấp với các quan chức quân đội có trách nhiệm. Trong cuộc họp này Dương Thượng Côn đã nêu lên 2 vấn đề chủ đạo: Thứ nhất, cần làm sạch Quảng trường trong đêm 3/4 – mờ sáng 4/4. Thứ hai, chỉ nên sử dụng biện pháp nặng khi tất cả các biện pháp kia đều thất bại. Dương Thượng Côn đã cực kỳ lưu ý: “Không có đổ máu trong phạm vi Quảng trường Thiên An Môn. Điều gì sẽ xảy ra nếu hàng nghìn sinh viên không chịu đi? Vậy thì binh lính sẽ vác trên lưng họ hàng nghìn sinh viên ra khỏi đó! Phải không có ai đó chết trên Quảng trường”. (Trích: Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng, “Biên bản cuộc họp Ủy ban thường vụ Bộ Chính trị ngày 3/6”).
Về mặt địa lý Quảng trường Thiên An Môn nằm ở trung tâm của thủ đô và ngay phía đông nam Trung Nam Hải. Khi binh sĩ vào thành phố trong những bộ thường phục và quân phục, thay cho việc nhận được sự thông cảm họ đã gặp phải sự tức giận và bạo lực từ phía phong trào. Hy vọng của các nhà lãnh đạo tránh đổ máu đã bị tan vỡ do sự chống đối và phản ứng có phần tiêu cực của binh lính đã dẫn đến sự việc không ai mong muốn xảy ra. Các báo cáo nội bộ của Chính phủ thể hiện rằng mục tiêu mà Dương Thượng Côn nêu : không có người chết ở Quảng trường đã đạt được. Hầu hết các trường hợp đổ máu đều diễn ra bên ngoài Quảng trường, từ các vùng ngoại ô phía tây tiến theo hướng tới Thiên An Môn dọc đại lộ Phục Hưng Ngoại tại một địa điểm gọi là khu Mộc Tê, nơi những binh lính lo ngại đã phản ứng một cách mạnh mẽ đối với nỗi tức giận của quần chúng.
Quân tiên phong của Tập đoàn quân 38, những người chịu trách nhiệm tiến quân phía Tây, kéo vào vùng ngoại ô phía tây ở đường Vạn Thọ, khu Phong Đài và Lương Hương. Lúc 9 giờ 30 tối những chiến sĩ trên đường tiến về hướng đông đã đụng độ tại Mộ Công chúa, nơi mà sinh viên và quần chúng đã dựng chiến lũy. Một đội chống bạo loạn đã bắn đạn hơi cay và súng cao su vào đám đông. Thoạt đầu mọi người rút lui nhưng sau đó dừng lại. Đội chống bạo loạn tiến lên, bắn thêm đạn hơi cay và đạn cao su. Một lần nữa đám đông lại rút lui nhưng lại dừng lại.
Trích: Tối mật, Bộ chỉ huy thiết quân luật, “Tình hình ở khu Mộc Tê”, tin khẩn ngày 3/6”.
“ Binh lính tiếp tục bắn chỉ thiên cảnh cáo, nhưng dân chúng không tỏ ra lo sợ. Khoảng cách từ Mộ Công chúa đến Bảo tàng quân đội, phố Bắc Phong Oa và khu Mộc Tê chưa đầy 2km, nhưng quân đội tiến khá chậm vì sự can thiệp của dân chúng. Đám đông ném đá, chai soda, và những vật khác, nhưng quân đội vẫn duy trì kỷ luật chặt chẽ và không bắn trả một phát súng nào”.
“… Tin rằng quân đội sẽ không dùng đạn thật, người dân bắt đầu táo tợn hơn. Vào 10 giờ 10 tối, hàng chục nghìn người đã làm thành một bức tường người trên phố Bắc Phong Oa để ngăn cản quân đội, hai bên đối mặt nhau qua một khoảng cách 20-30 mét Một số người dân tiếp tục ném đá và các vật khác. Sử dụng một loa điện, viên sĩ quan chỉ huy hô hào dân chúng và sinh viên giải tán để cho quân đội đi qua. Khi biện pháp này không thành, anh ta quyết định sử dụng vũ lực để đảm bảo cho binh lính của mình có thể đến vị trí của họ đúng thời gian.
Bộ binh đi đầu, bắn chỉ thiên. Binh lính với hai hàng đầu trong tư thế quỳ và những hàng sau đứng – chĩa vũ khí vào đám đông. Khoảng 10 giờ 30 tối, dưới một trận mưa gạch đá, quân đội đã nổ súng. Những tia lửa lóe lên từ những viên đạn bắn ra. Khi những người trong đám đông nhận thấy đạn thật đã được sử dụng, họ đã bỏ chạy thành những làn sóng hướng tới cầu Mộc Tê. Sự rút lui của họ bị chặn lại bởi chướng ngại vật mà họ đã dựng lên, và vì lý do này một số trong đám đông đã bị dày xéo và bị thương nặng”.
Trích: Tối mật, Tài liệu Bộ An ninh nhà nước, “Tình hình tại Mộc Tê vào tối ngày mùng ba”, Tin tình báo quan trọng, 2 giờ sáng, ngày 4/6:
“… Tại cầu Mộc Tê quân đội bắt đầu dừng lại một lần nữa khi dân chúng và sinh viên ném gạch vỡ đã được họ chuẩn bị trước. Vài chục chiến sĩ cầm dùi cui thuộc đơn vị chống bạo loạn của quân đội lao lên cầu, ở đó họ gặp phải một trận mưa gạch vỡ. Đơn vị này bị đẩy lui. Rồi quân chính quy dàn hàng xông lên cầu hô lớn “Nếu không ai tấn công ta, ta không tấn công ai; nhưng nếu người ta tấn công ta, ta phải tấn công họ!” và quay vũ khí vào đám đông. Dân chúng bắt đầu rạp người xuống đất. Mỗi lần đạn rít lên người dân lại ngồi xuống; nhưng trong khoảng thời gian giữa những đợt bắn họ lại đứng dậy. Bị quân đội đẩy lui dần, họ không chịu khuất phục thỉnh thoảng lại hô vang “Bọn phát xít!”, “Chính phủ côn đồ!” và “Bọn sát nhân!”.
… Một số binh lính bị trúng gạch đá đã mất bình tĩnh và bắt đầu bắn dữ dội vào bất cứ ai hô “Bọn phát xít!” hay ném gạch đá. Ít nhất một trăm người dân và sinh viên đã ngã xuống đất trong những vũng máu; hầu hết họ đợc người dân và sinh viên khác đưa ngay vào bệnh viện Phục Hưng.
…. Sau khi bộ binh đã dọn các chướng ngại vật khỏi đường phố, bắn trả suốt thời gian đó, các xe bọc thép và xe tải chở quân đã tiến lên cầu Mộc Tê. Từ đó trở đi không lúc nào ngơi tiếng súng nữa. Binh lính trên các xe tải bắn chỉ thiên liên tục cho đến khi mọi người ném đá hay chửi bới lăng mạ, và rồi họ bắn vào đám đông.
…. Khoảng 11 giờ đêm, bộ binh vũ trang, xe bọc thép, và xe tải chở quân tiến về Thiên An Môn. Sau khi quân đội đi qua, dân chúng và sinh viên đã đẩy những chiếc xe buýt điện trở lại đường phố, đặt chúng ngang qua đường và đốt cháy chúng để chặn quân đội tiến vào sau. Lúc đó là khoảng 11 giờ 40 đêm".
Vào nửa đêm một sô dân dựng chướng ngại vật mới trên đường phía đông tới cầu Mộc Tê. Ở phía đông cầu, gần ga xe lửa, 12 thi thể đầy máu và mảnh vỡ nằm đó. Thi thể của người chết và người bị thương liên tục được chuyển đến bệnh viện Phục Hưng. Một số được chở trên những chiếc xe đạp ba bánh chở hàng, những người khác được khiêng trên những cánh cửa gỗ, và một số được chở sau xe máy. Một thi thể đầy máu với bộ mặt nát tơi tả không thể nhận ra, được mang đến trên một cánh cửa. GẦn như mọi người tại bệnh viện Phục Hưng đều nguyền rủa “Đồ phát xít!”, “Thú vật!”, và “Cuộc tàn sát đẫm máu!”.
Vào lúc 1 giờ 30 sáng, Đại lộ Phục Hưng Ngoại ở khu cầu Mộc Tê vắng tanh và chìm trong sự im lặng chết chóc”.
Vào lúc 1 giờ sáng 4/6, tất cả binh lính thi hành thiết quân luật đã tiến vào Quảng trường Thiên An Môn, và trong 3 giờ thúc ép , sinh viên tự nguyện rời khỏi Quảng Trường trước khi đến thời hạn cuối cùng để dọn sạch Quảng trường là 4 giờ sáng.
Đúng 4 giờ sáng, tất cả ánh đèn trên Quảng Trường đều tắt, đẩy những người chiếm giữ Quảng trường trong cơn hoảng loạn. Bộ chỉ huy thiết quân luật liên tục yêu cầu rời khỏi Quảng trường. Chính quyền Bắc Kinh và Bộ chỉ huy quân sự phát đi tin “Thông báo về khôi phục ngay lập tức trật tự trên Quảng trường Thiên An Môn”, bản nội dung Thông cáo có 4 yêu cầu:
- Bất cứ ai trên Quảng trường nghe thông báo này cũng phải rời đi ngay lập tức
- Binh lính thi hành thiết quân luật sẽ sử dụng bất kỳ biện pháp nào cần thiết để đối phó với những người phản đối lệnh này hay không tuân lệnh bằng việc vẫn ở lại Quảng trường.
- Quảng trường sẽ nằm dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt của quân đội thi hành quân luật sau khi nó được làm sạch.
- Tất cả những người yêu nước, và sinh viên không muốn chứng kiến rối loạn trong nước cần hợp tác với quân đội thi hành quân luật để làm sạch Quảng trường.
Trích: Tài liệu Bộ An ninh nhà nước, “Chiều hướng trên Quảng trường Thiên An Môn”, bản fax thứ 5 trong 6 bản fax gửi các văn phòng thường trực Trung ương Đảng và Quốc vụ viện, 6 giờ 8 phút sáng 4/6.
“… Binh lính thi hành quân luật trong đội hình hàng dọc chia làm hai từ phía bắc và phía nam tiến về phía đài kỷ niệm. Các chiến sĩ của đội quân xung kích trước tiên phá 2 loa phóng thanh của AFS rồi tiến qua đám đông trên các bậc thang phía tây của đài kỷ niệm, với các khẩu súng trường thay nhau chĩa lên trời và nhằm vào sinh viên để đe dọa họ bỏ chạy. Khoảng thời điểm đó sinh viên quanh đài tưởng niệm, những người dưới sự chỉ đạo của Tổng hành dinh bảo vệ Quảng trường Thiên An Môn, tiến hành cuộc bỏ phiếu miệng. Những người kể cả nhóm của Hou Dejian (phong trào sinh viên dân chủ) hô “Đi thôi!” to hơn những người hô “Ở lại!”.
… Khoảng 4 giờ 30 sáng đèn trên Quảng trường sáng trở lại. Sinh viên nhận thấy họ đối mặt với một số lớn binh sĩ có vũ trang, những người này dồn sinh viên lại gần nhau hơn. Căng thẳng thít chặt lấy những người phản kháng, nhất là khi họ thấy từng đoàn xe tăng và xe bọc thép từ phía bắc từ từ tiến qua Quảng trường. Nữ thần Dân chủ, ở phía bắc Quảng trường đổ ập xuống. Các xe tăng và xe bọc thép vẫn lăn bánh, xô đổ và đè lên những chiếc lều của sinh viên dọc đường tiến, cho đến khi chúng áp sát vào các sinh viên bên sườn phía đông và tây chỉ cách có 20 hoặc 30 mét. Từ góc phía tây bắc của Quảng trường những hàng lính đội mũ sắt và cầm dùi cui tiếp tục dồn về phía sinh viên ở trung tâm Quảng trường. Cảnh sát chống bạo loạn đội mũ bảo vệ nhập vào hàng ngũ của họ.
Khoảng 5 giờ sáng hàng nghìn sinh viên, được vòng tay nắm nhau thành hàng bảo vệ, rút về góc đông nam của Quảng trường qua đường giữa khu bãi cỏ và đài tưởng niệm. Thoạt đầu, họ di chuyển chậm nhưng chẳng bao lâu họ bắt đầu túm tụm lại khi những người lính, một số mặc quần áo dã chiến, vung vẩy dùi cui dồn về phía họ. Con đường của họ đến đài tưởng niệm bị binh lính và xe tăng ngăn cản, họ len lỏi đi qua những chiếc xe tăng và xe bọc thép tới lối vào phía nam ở đông Quảng trường. Họ tiến hành một cuộc rút lui có trật tự, mang cờ của trường và hát “Quốc tế ca”. Thỉnh thoảng có tiếng hô “Cuộc tắm máu tàn bạo!”, “Đả đảo chủ nghĩa phát xít!”, “Đồ kẻ cướp! kẻ cướp!” – thậm chí, “Địt mẹ lũ súc vật!” và những câu tương tự. Một số nhổ vào những người lính khi họ đi qua.
… Nhiều cuộc điều tra (nội bộ) đã xác minh rằng trong suốt quá trình làm sạch Quảng trường, binh lính thi hành quân luật không bắn chết một người nào và không người nào bị xe tăng đè phải”.
Từ ngày 5-10/6, Trung Nam Hải nhận được gần 100 báo cáo từ các tỉnh về những phản ứng địa phương và về các cuộc họp khẩn cấp và việc triển khai cảnh sát để đối phó lại. Đã có các cuộc biểu tình ở 181 thành phố, gồm thủ phủ tất cả các tỉnh, các thành phố lớn và những đặc khu kinh tế. Nhiều hình thức phản kháng, một số mang tính bạo lực đã xuất hiện. Đến ngày 8/6 tình hình bắt đầu ổn định ở một số thành phố.
Vào chiều 9/6, Đặng Tiểu Bình đã có cuộc nói chuyện với các quan chức cấp cao trong quân đội thi hành quân luật, và Quốc vụ iện ban hành một “Thông cáo về việc kiên quyết ngăn chặn tình trạng phá rối trật tự kinh tế đảm bảo sản xuất công nghiệp tiến triển bình thường”. Tất cả các chính quyền cấp tỉnh đã làm theo những quy định trong “Thông báo về đảm bảo an ninh và ổn định thành phố” mà Văn phòng trung ương Đảng và Quốc vụ viện ban hành. “Thông báo khẩn cấp yêu cầu giám sát chặt chẽ và kiểm soát những phần tử gây rối” của Bộ Công an đã hướng dẫn các sở công an thành phố mở một chiến dịch toàn diện bắt giữ các thủ lĩnh sinh viên và các nhân vật hoạt động chống đối trong dân chúng.
Đến ngày 10/6, chiến dịch này kiểm soát có hiệu quả những hoạt động phản kháng ở khắp mọi nơi, và sự yên tĩnh bề ngoài được thiết lập trong cả nước.
Ngày 6/6, các vị trưởng lão họp với các ủy viên Bộ Chính trị cộng với Chủ tịch Quốc hội Vạn Lý và Tổng bí thư Đảng mới – Giang Trạch Dân. Cuộc họp này khá quan trọng vì nó tổng kết lại tình hình của quá trình thiết quân luật và hầu hết những nhà lãnh đạo Trung Quốc đều tán thành những công trạng mà Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc đã làm được trong quá trình tảo thanh Quảng trường. Ngoài ra còn một vấn đề khá quan trọng mà trong phiên họp này cũng đã nêu lên, đó là con số thương vong chính xác của sự kiện vừa xảy ra, các đài truyền thông quốc tế đang ra sức thổi phòng con số thương vong của sự kiện Thiên An Môn khi nêu khoảng 3000 người chết và hàng chục ngàn người bị thương.
Về vấn đề này, đồng chí Lý Bằng đã có một báo cáo cụ thể cho các vị trưởng lão biết trong đó có nêu: “…Văn phòng Quốc vụ viện báo cáo rằng cho đến trưa hôm nay các con số thống kê căn bản – đã được kiểm tra hai ba lần với Chỉ huy sở quân luật và Hội chữ thập đỏ - là 5000 chiến sĩ và sĩ quan PLA bị thương và 2000 người địa phương cũng bị thương.
Số người chết như sau: 23 người thuộc chiến sĩ thi hành quân luật (bị treo cổ, bị thiêu chết), gồm 10 người của PLA và 13 người của Cảnh sát vũ trang nhân dân – khoảng 200 chiến sĩ cũng mất tích. Số người chết trong dân thành phố, sinh viên và những kẻ bạo loạn là khoảng 200 người trong đó 36 người là sinh viên đại học. Không ai bị giết trong phạm vi Quảng trường Thiên An Môn”. (Trích: Ban thư ký Văn phòng trung ương Đảng, “Biên bản cuộc họp Ủy ban thường vụ Bộ chính trị trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc”, ngày 6/6 – tài liệu mật).
Như vậy, bức tranh tổng thể về sự kiện Thiên An Môn đã được hoàn thành dựa trên những tư liệu hết sức đáng tin cậy đã cho thấy sự phức tạp chính bản thân sự kiện này.
Sau đây là vài dòng tổng kết điểm lại những vấn đề chính trị cốt yếu trong sự kiện Thiên An Môn:
Trong việc thảo luận và đề ra các biện pháp, những nhà lãnh đạo Trung Nam Hải đã khai thác từ vô số những báo cáo chính xác và chi tiết, thường đến từng phút từ hai nguồn trong nước và nước ngoài. Những tin tức cập nhật từng giờ những gì sinh viên đang lên kế hoạch đã đến từ những công an mật khác nhau ở nhiều nơi trong khu vực Bắc Kinh và một số thành phố khác khiến cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc thấu hiểu tình hình và đưa ra những quyết định vô cùng vững chắc.
Những biên bản ghi chép về các cuộc họp của các nhà lãnh đạo cho thấy rằng các sự việc mặc dù đã được biên tập cho hệ thống nhưng những tuyên bố và đàm thoại chứa đựng trong đó có độ tin cậy chính xác vô cùng cao, chặt chẽ và vô cùng hợp lý đến một cách ngạc nhiên (phản ánh một cách cao độ tâm lý và tư tưởng của các nhà lãnh đạo Trung Quốc) – không có viết tắt, những câu nửa chừng hay biệt ngữ có ẩn ý rất phổ biến trong câu chuyện hàng ngày.
Lý Bằng, thủ tướng và là ủy viên thường vụ Bộ Chính trị, nổi bật lên như một nhà lãnh đạo được thừa nhận trong hầu hết các cuộc họp, kể cả khi họp với 8 vị trưởng lão, tại đó ông đã sử dụng lý lẽ chặt chẽ và logic của mình để đưa ra chính sách đối ứng với những người phản kháng một cách quyết liệt và không khoan nhượng. Trái lại, kêu gọi những đối thoại với sinh viên của Tổng bí thư Triệu Tử Dương dường như đôi lý được dẫn dắt bởi niềm tin dựa vào ước muốn chứ không phải vào thực tế, xuất phát từ tình cảm hơn là từ lý trí của ông.
Khi cuộc khủng hoảng tăng lên, ban lãnh đạo Trung Quốc ngày càng trở nên chia rẽ giữa nhóm của Triệu, những người tôn trọng lòng yêu nước của sinh viên và do vậy ủng hộ đối thoại, với những người theo đuổi đường lối cứng rắn khi kiên quyết kêu gọi sử dụng lực lượng quân sự. Ở đây chúng ta có thể thấy những phương diện cá nhân của Lý Bằng, người theo đuổi mục tiêu cứng rắn, mà mục tiêu là tiến tới sự trấn áp sinh viên bằng bạo lực. Lý Bằng hoàn toàn thẳng thắn trong tuyên bố những bất đồng của ông với Triệu và khôn khéo là ở chỗ ông ta tranh thủ sự đồng tình của các vị trưởng lão bằng cho thấy một hình ảnh tiêu cực từ chính phong trào sinh viên. Ngoài ra, ông ta còn khéo léo tác động đến Đặng, khi cho thấy phong trào đang cố nhắm đến việc phê phán đường lối lãnh đạo của cá nhân Đặng Tiểu Bình, khiến Đặng kiên quyết triệt để hơn nữa trong việc trấn áp. Đó là chưa kể, Triệu Tử Dương có những bước đi khiến toàn thể các nhà lãnh đạo Trung Quốc cảm thấy khó chịu, sự kiện quan trọng nhất đó là khi Triệu tiếp Gorbachev tại Điếu Ngư Đài đã tiết lộ một trong các sự kiện thuộc hàng bí mật quốc gia rằng Đảng Cộng sản Trung Quốc đã đồng ý để Đặng Tiểu Bình đưa ra những quyết định quan trọng nhất – ngay dù khi ấy, Đặng đã chính thức rút khỏi Bộ Chính trị.
Trong thời kỳ xảy ra sự kiện Thiên An Môn, tại Trung Nam Hải tồn tại một thế lực vô cùng lớn, đó là các vị trưởng lão. Nhóm này dường như tin rằng những gì họ nêu ra (dựa trên tổng hợp các báo cáo) sẽ trở thành một sự thật – và đã hiển nhiên là như vậy. Họ thậm chí còn có cái quyền thực tế hơn cả chính những nhà lãnh đạo Trung Quốc đang tại vị. Họ còn cho mình cái quyền gạt bỏ cả Tổng bí thư với danh nghĩa là những nhà Sáng lập của nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa (thực chất là chuyên chế tập thể của một thiểu số lãnh đạo, xoay quanh một cá nhân khổng lồ là Đặng) bất chấp những việc đó chỉ có Bộ Chính trị và Quốc vụ viện mới có thể làm được. (Cố nhiên là việc này chỉ xảy ra khi tình trạng thiếu dân chủ trong nội bộ Đảng bị vi phạm và bị can thiệp bằng hệ thống quy định khác nằm trên điều lệ Đảng chứ ko phải cố nhiên họ muốn là được, vì thế vẫn có thể đánh tan hệ thống này bởi tính chất tập thể của Ban chấp hành Trung ương Đảng).
Trong nhóm các vị trưởng lão, lẽ dĩ nhiên tất cả đều trông vào Đặng để đưa ra quyết định cuối cùng. Thực tế nhiều vị trưởng lão tỏ ra vẻ kiên quyết trấn áp bằng bạo lực lại là những người tự cho rằng chính họ đang ủng hộ những tư tưởng của Đặng chứ không phải dựa trên những giác quan marxist của những nhà lý luận, thực tế là họ dựa quá nhiều vào những cảm tính chủ quan.
Vào lúc quyết định thiết quân luật được đưa ra Đặng đã trở nên quá chán nản bởi việc chỉ trích mạnh mẽ từ dư luận đối với sự lãnh đạo của ông. Sự việc Đặng gọi Dương Thượng Côn (bạn thân của Đặng) đến nhà để trút cơn giận và thất vọng của mình đã cho thấy tất cả điều ấy:
- Triệu hoàn hoàn không hợp tác – đồng chí ấy thậm chí không tỏ ra có dấu hiệu gì là muốn hợp tác. Tôi đã phải làm điều tôi đã làm … Việc đó không dễ dàng. Tôi già rồi, và nếu có ai đó muốn nói tôi lão suy, lẫn lộn, tốt thôi… Vài ngày qua tôi đã suy nghĩ, tôi không bao giờ chính thức là nhân vật số một trong Đảng, nhưng mọi người cứ luẩn quẩn quanh tôi, tỏ lòng tôn trọng tôi. Tôi phải đưa ra sự tán thành về mọi quyết định quan trọng. Tôi đang mang quá nặng, và điều đó không tốt cho Đảng hay nhà nước. Tôi cần nghĩ đến việc nghỉ hưu. Nhưng làm sao tôi có thể, ngay lúc này ? Với tất cả chuyện này đang tồn tại trước chúng ta, làm sao tôi có thể nghỉ hưu ?
- Đồng chí Đặng Tiểu Bình, nhân dân sẽ nhớ những thành tích của đồng chí. Tôi cũng nghĩ họ sẽ hiểu và chấp nhận quyết định của đồng chí về thiết quân luật.
Có lẽ nhân dân Trung Quốc sẽ nhớ lấy những công lao của Đặng, nhưng sự kiện Thiên An Môn thì có lẽ không vì dẫu sao rằng việc bắn vào quần chúng đều không có ý nghĩa tốt đẹp gì cả !
Lời cuối cùng xin cảm ơn đến tác giả của tập tài liệu “Văn kiện Thiên An Môn”, Trương Lương (bí danh), một đảng viên lão thành cao cấp của Đảng Cộng sản Trung Quốc, người đã đánh cược mạng sống của mình, sự nghiệp chính trị của mình để công bố ra bên ngoài “bờ rào” Trung Nam Hải những thông tin vô cùng quan trọng này. Tác giả hy vọng rằng những tài liệu này sẽ buộc chính bản thân Đảng Cộng sản Trung Quốc cần phải nhận thức lại một cách sâu sắc đường lối và chính sách của họ trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng của nhân dân Trung Hoa, không thể cứ tiếp tục đi từ nhiều sai lầm này đến sai lầm khác rồi phải sửa sai từ sửa sai lầm này đến sửa sai lầm khác.
Cố nhiên là Trung Quốc hiện nay sau Đại hội 19 vẫn cho chúng ta thấy họ vẫn kiên trì con đường Maoist như các vị lãnh đạo tiền bối vẫn làm từ Mao, Đặng. Vẫn chưa có những biến chuyển sâu sắc về tư tưởng đường lối của mình.
#Gấu