Sự phát triển của chủ nghĩa đế quốc ở Nga. Cuộc cách mạng mới đang chín muồi.

• Sự phát triển của chủ nghĩa đế quốc ở Nga

Tình hình kinh tế trong nước vào thời điểm này đã thay đổi đáng kể. Từ cuối năm 1909 - đầu năm 1910, giai đoạn suy thoái trong công nghiệp bắt đầu được thay thế bằng một sự phục hồi.

Trong giai đoạn 1910-1913, sản lượng than và sản xuất đồng tăng gần gấp rưỡi, sản lượng gang tăng hơn gấp rưỡi.

Chủ nghĩa tư bản Nga đã có một bước tiến đáng kể trong lĩnh vực tập trung sản xuất. Hơn một nửa tổng số công nhân nhà máy được tuyển dụng trong các doanh nghiệp lớn - với số lượng công nhân trên 500 người mỗi nhà máy. Các doanh nghiệp lớn nhất với số lượng công nhân trên 1000 người, chỉ chiếm hơn ba phần trăm tổng số nhà máy và xí nghiệp, nhưng đã tập trung 38% vào năm 1910 và hơn 40% vào năm 1914 số lượng công nhân công nghiệp. Quá trình loại bỏ, sáp nhập - trực tiếp và ẩn giấu - các doanh nghiệp nhỏ, vừa và thậm chí lớn bởi một số ít doanh nghiệp lớn nhất đã tăng tốc.

Trên cơ sở đó, quá trình phát triển của chủ nghĩa tư bản độc quyền đã tăng tốc. Ngay cả trong ngành công nghiệp dệt, nơi các quy tắc của giới thương nhân gia trưởng đặc biệt mạnh mẽ, những tập đoàn độc quyền đầu tiên đã xuất hiện. Quá trình độc quyền hóa vùng núi Urals, nơi có ngành khai thác và luyện kim, đã diễn ra dưới những hình thức độc đáo, đi kèm với việc chuyển đổi các doanh nghiệp cũ, bán phong kiến từ các chủ sở hữu tư nhân sang các công ty cổ phần và ngân hàng.

Quyền lực của các tập đoàn độc quyền trong các ngành công nghiệp nặng chủ chốt đã tăng lên. Tập đoàn luyện kim "Prodamet" đã tập trung vào tay mình hơn 85% tổng doanh số kim loại thành phẩm trên toàn nước Nga. Ba tập đoàn hùng mạnh trong ngành công nghiệp dầu mỏ, liên kết với các tập đoàn dầu mỏ thế giới, chiếm 86% tổng vốn cổ phần và 60% sản lượng dầu trong nước. Các công ty hợp danh vẫn là loại hình độc quyền tư bản chủ nghĩa phổ biến ở Nga, nhưng bên cạnh đó, các loại hình độc quyền cao cấp hơn – các tập đoàn ủy thác (trust) và tập đoàn công nghiệp (concern) – cũng xuất hiện.

Quá trình sáp nhập vốn công nghiệp với vốn ngân hàng và sự hình thành của tầng lớp tài phiệt đã được tăng cường. Số lượng các ngân hàng thương mại hầu như không tăng kể từ cuối thế kỷ XIX, nhưng số tiền nằm trong tay họ đã tăng gần gấp bốn lần (trong đó từ năm 1908-1913 là hơn gấp đôi). Phần lớn số tiền này do một nhóm nhỏ các ngân hàng ở St. Petersburg kiểm soát, họ đã mở rộng mạng lưới chi nhánh khắp nước Nga. Lần đầu tiên trong lịch sử chủ nghĩa tư bản Nga, phần lớn chứng khoán mới phát hành (cổ phiếu, trái phiếu, v.v.) được phát hành trong nước, chứ không phải trên các sàn giao dịch nước ngoài như trước đây.

Các ngân hàng không chỉ giới hạn trong việc đầu cơ vào cổ phiếu của các doanh nghiệp công nghiệp và đường sắt. Họ tích cực tham gia vào việc quản lý các doanh nghiệp, củng cố các tập đoàn độc quyền cũ và đặc biệt là thành lập các tập đoàn độc quyền mới trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau - từ đồng và đóng tàu đến thuốc lá và muối.

Tầng lớp tài phiệt đã tận dụng rộng rãi mối quan hệ chặt chẽ của mình với bộ máy chính phủ của chế độ Sa hoàng. Bốn trong số năm ngân hàng lớn nhất ở St. Petersburg được điều hành bởi các cựu quan chức cấp cao của Bộ Tài chính. Ngân hàng Nga-Á châu, một trong những ngân hàng lớn nhất trong nước, được thành lập vào năm 1910 (do sự sáp nhập của hai ngân hàng), do A. I. Putilov đứng đầu – người từng là Thứ trưởng Bộ Tài chính. Người đứng đầu Ngân hàng Volga-Kama, P. L. Bark, được bổ nhiệm làm Thứ trưởng Bộ Thương mại và Công nghiệp, sau đó trở thành Bộ trưởng Bộ Tài chính vào đầu năm 1914. Những khoản tiền khổng lồ từ ngân khố nhà nước đã được trao dưới hình thức trợ cấp và tín dụng cho các ngân hàng thương mại. Sự liên minh cá nhân cũng là một phương tiện để có được các hợp đồng của chính phủ cực kỳ sinh lợi, đặc biệt là các hợp đồng quân sự.

Sự áp bức của các tập đoàn tư bản kết hợp với tàn dư mạnh mẽ của chế độ nông nô đã kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất. Sự tăng trưởng của sản xuất luyện kim, bản thân nó khá đáng kể, trong những năm công nghiệp phục hồi, không phải do xây dựng mới, mà do việc sử dụng các năng lực sản xuất chưa được tận dụng trong thời kỳ khủng hoảng và suy thoái. Tuy nhiên, sản lượng dầu đã giảm: vào năm 1913, nó thấp hơn 27 triệu pood so với năm 1910 và thấp hơn 145 triệu pood so với năm 1901.

Các nhà công nghiệp dầu mỏ viện dẫn lý do "tự nhiên" là cạn kiệt tài nguyên. Nhưng phiên bản này đã bị bác bỏ hoàn toàn bởi các nghiên cứu của các nhà địa chất học Nga (I. M. Gubkin, D. V. Golubyatnikov, v.v.). Lý do thực sự của việc giảm sản lượng là sự quản lý ký sinh của các ông trùm dầu mỏ, những người để đẩy giá lên đã bảo tồn các khu vực có dầu mới và giảm khoan ở các khu vực cũ, đóng cửa các nhà máy lọc dầu, v.v. Kết quả là, Nga đã trải qua một cuộc "khủng hoảng" nhiên liệu nghiêm trọng, ảnh hưởng nặng nề đến toàn bộ tình hình kinh tế của đất nước.

Sự bóc lột công nhân tàn nhẫn là nguồn làm giàu chính của các nhà tư bản. Lực lượng lao động từ nông thôn đổ về đã cho phép, ngay cả trong thời kỳ công nghiệp phục hồi, không chỉ duy trì mức lương công nhân ở mức cũ trong nhiều trường hợp, mà còn giảm nó. Chi phí sinh hoạt ngày càng tăng đã dẫn đến việc giảm đáng kể thu nhập thực tế của công nhân. Trong khi đó, lợi nhuận của các nhà tư bản lớn nhất đã tăng gấp hai đến ba lần.

• Tăng cường sự phụ thuộc vào Chủ nghĩa đế quốc phương Tây

Trong cuộc khủng hoảng 1900-1903 và giai đoạn suy thoái tiếp theo, sự thâm nhập của tư bản nước ngoài vào nền kinh tế Nga đã chậm lại. Tuy nhiên, nhìn chung, việc nhập khẩu vốn không giảm, vì khoản nợ nước ngoài của chế độ Sa hoàng đã tăng lên đáng kể. Chế độ chuyên chế không thể tồn tại nếu không liên tục vay mượn từ thị trường chứng khoán nước ngoài. Sau khoản vay năm 1906, một khoản vay mới được ký kết vào năm 1909. Để thanh toán khoản nợ nước ngoài ngày càng tăng và lãi suất của nó, Nga đã chi hơn 1,7 tỷ rúp trong mười năm (1904-1913), nhưng chỉ nhận được khoản vay hơn một tỷ.

Tư bản nước ngoài vẫn giữ vị trí vững chắc trong công nghiệp Nga – đặc biệt là trong ngành khai thác mỏ và gia công kim loại. Trong những năm trước chiến tranh, sự bành trướng của tư bản Anh vào Nga đã gia tăng. Mục tiêu của các tập đoàn độc quyền Anh trước hết là chiếm giữ các nguồn dầu mỏ. Tập đoàn Anh-Hà Lan "Royal Dutch Shell" ban đầu thành lập ở khu vực Grozny, sau đó là ở Baku. Tư bản Anh cũng thâm nhập vào các khu vực dầu mỏ mới – Ural-Emba và Maikop. Đối tượng bành trướng khác của họ là tài nguyên khoáng sản của Ural và Siberia: vàng, đồng, chì. Cùng với người Anh, các nhà tư bản Mỹ cũng hoạt động ở những khu vực này.

Sự phụ thuộc tài chính-kinh tế vào các cường quốc phương Tây – các chủ nợ và đồng thời là đồng minh của chế độ Sa hoàng – đan xen với sự phụ thuộc chính trị. Các ngân hàng Pháp cấp cho Nga các khoản vay đường sắt với các điều kiện do Bộ Tổng tham mưu Pháp đặt ra – phải chi tiền vào việc xây dựng các tuyến đường chiến lược. Các đòn bẩy ngoại giao lần lượt được sử dụng để thâm nhập kinh tế. Ví dụ, với sự giúp đỡ của chính phủ Anh và Pháp, các tập đoàn công nghiệp quân sự – Vickers, Schneider đã có thể nhận được các đơn đặt hàng quân sự cực kỳ sinh lợi ở Nga, cũng như các nhượng quyền xây dựng và trang bị các nhà máy pháo binh. Dưới sức ép của ngoại giao Pháp, chính phủ Sa hoàng đã đình chỉ điều tra tư pháp hoạt động của một trong những thủ phạm chính gây ra nạn đói nhiên liệu – tập đoàn "Produgol".

Sự phụ thuộc của chế độ Sa hoàng và giới tư sản Nga vào tư bản nước ngoài không có nghĩa là chủ nghĩa đế quốc Nga từ bỏ các mục tiêu bành trướng riêng của mình. Chính sách đối ngoại của Nga hoàng được quyết định bởi cả lợi ích của địa chủ và, ngày càng tăng ở mức độ lớn, lợi ích của các tập đoàn tư bản muốn chinh phục thị trường nước ngoài, đặc biệt là thị trường Trung Đông. Chủ nghĩa đế quốc Nga đã cố gắng vượt qua sự yếu kém kinh tế của mình trong cuộc cạnh tranh với các đối thủ bằng cách sử dụng sức mạnh quân sự của chế độ quân chủ địa chủ.

• Các tiền đề cho một cuộc cách mạng mới

Sự phát triển tư bản chủ nghĩa của Nga đã có một bước tiến đáng kể trong những năm này. Tuy nhiên, sự lạc hậu về kinh tế của nó so với các nước tư bản chủ nghĩa lớn không những không giảm mà còn tăng lên. Tỷ trọng của Nga trong sản xuất công nghiệp thế giới năm 1913 thấp hơn năm 1901. Một đất nước rộng lớn với tài nguyên thiên nhiên vô kể và dân số hàng triệu người đứng thứ năm thế giới về sản lượng thép và thứ sáu về khai thác than, thứ mười lăm về sản xuất điện. Sự lạc hậu đáng kể nhất là về quy mô sản xuất các sản phẩm công nghiệp quan trọng tính trên đầu người. Nga hoàng về mặt này gần như ngang bằng với Tây Ban Nha – một trong những quốc gia lạc hậu nhất châu Âu.

Việc thiếu ngành cơ khí chế tạo phát triển ngày càng ảnh hưởng sâu sắc. Gần một nửa số máy công cụ, máy móc, thiết bị phải nhập khẩu từ nước ngoài. Nga, nơi đã sản sinh ra những người đặt nền móng cho khí động học hiện đại – N. E. Zhukovsky và S. A. Chaplygin, cũng như những nhà thiết kế máy bay nhiều động cơ hạng nặng đầu tiên, lại không có ngành công nghiệp hàng không của riêng mình. Các ngành mới khác cũng ở trong tình trạng sơ khai – ngành sản xuất ô tô, công nghiệp hóa chất, luyện kim điện, sản xuất thép chất lượng cao, nhiều kim loại màu, v.v.

Sự lạc hậu về kinh tế của đất nước không thể được khắc phục bằng cách điều chỉnh chế độ sở hữu ruộng đất cũ kỹ, thời trung cổ và các thể chế chính trị phản động cho phù hợp với nhu cầu của chủ nghĩa tư bản. Sự sụp đổ của chính sách Stolypin đã chứng minh điều này một cách rõ ràng. Chừng nào sự độc quyền đất đai của địa chủ còn tồn tại, chừng nào chế độ quân chủ với quân đội và quan liêu của nó còn được duy trì, thì điều kiện tiên quyết để tiến bộ xã hội vẫn là cuộc cách mạng dân chủ tư sản của nhân dân, do giai cấp công nhân lãnh đạo. "Đặc điểm của Nga," V. I. Lenin viết vào cuối năm 1913, "là sức mạnh của giai cấp vô sản chưa từng thấy trong thời đại các cuộc cách mạng tư sản và sự lạc hậu chung khủng khiếp của đất nước, khách quan đòi hỏi một sự vận động tiến lên đặc biệt nhanh chóng và quyết liệt...".

Trong những năm công nghiệp phát triển, số lượng và sự tập trung của giai cấp vô sản đã tăng lên, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp nặng chủ chốt. Khối lượng dân số vô sản và bán vô sản làm việc trong công nghiệp nhỏ, thủ công nghiệp, nông nghiệp đã tăng lên với quy mô lớn hơn nữa. Thành phần của giai cấp công nhân đã thay đổi đáng kể: tỷ trọng công nhân lâu năm tăng lên, và mối liên hệ giữa công nhân với đất đai giảm đi (như một trong những hậu quả của cải cách nông nghiệp). Tất cả những điều này có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao hoạt động chính trị của giai cấp vô sản, vai trò lãnh đạo của nó trong cách mạng.

Các điều kiện lịch sử đã định hình để chỉ ở Nga mới có một đảng Mácxít cách mạng – một đảng kiểu mới, có khả năng lãnh đạo quần chúng rộng lớn trong cuộc đấu tranh giành thắng lợi của cách mạng dân chủ tư sản và sự chuyển hóa tiếp theo của nó thành cách mạng xã hội chủ nghĩa.

• Sự hồi sinh của phong trào cách mạng

Năm 1910 mang đến những dấu hiệu đầu tiên về sự hồi sinh mới của phong trào công nhân. Từ những cuộc đình công phòng thủ, công nhân bắt đầu chuyển sang tấn công, từ những cuộc biểu tình ở các doanh nghiệp riêng lẻ – sang các cuộc đình công hàng loạt. Cuối năm đánh dấu bằng những cuộc biểu tình chính trị đầu tiên sau vài năm "yên ắng". Một trong những cuộc biểu tình ấn tượng nhất diễn ra ở Petersburg liên quan đến cái chết của L. N. Tolstoy – một sự kiện đã làm rung động toàn nước Nga và thúc đẩy các tầng lớp xã hội tiến bộ công khai chống lại chế độ Stolypin. Công nhân và sinh viên, những người đã tham gia biểu tình vào ngày tang lễ của đại văn hào, đã hô vang: "Đả đảo án tử hình!", "Đả đảo những đao phủ của Sa hoàng!"

Phong trào cách mạng Nga lại một lần nữa trải qua một giai đoạn tương tự như giai đoạn trước năm 1905, nhưng lần này trong thời gian ngắn hơn nhiều và với quy mô rộng lớn hơn nhiều. Năm 1911, đã có hơn 100 nghìn công nhân đình công. Hơn một nửa số cuộc đình công kinh tế kết thúc với chiến thắng của công nhân. Phong trào công nhân ở các nước Tây Âu lúc bấy giờ không đạt được kết quả như vậy. Cuộc đấu tranh của công nhân đã truyền cảm hứng cho giới trẻ dân chủ có những hành động cách mạng quyết liệt hơn. Cuộc đình công của sinh viên Đại học Moscow, được sinh viên các thành phố khác ủng hộ, đã nhận được sự hưởng ứng rộng rãi trên cả nước. Chính phủ đã thẳng tay đàn áp những người tham gia. Để phản đối sự tấn công của phe phản động, một nhóm lớn các giáo sư, trong đó có các nhà khoa học nổi tiếng thế giới K. A. Timiryazev, P. N. Lebedev, N. D. Zelinsky, đã công khai rời Đại học Moscow.

"Giai cấp vô sản đã bắt đầu. Giới trẻ dân chủ tiếp tục. Người dân Nga đang thức tỉnh cho một cuộc đấu tranh mới, đang tiến tới một cuộc cách mạng mới", V. I. Lenin đã viết.

Trong bầu không khí của cuộc cách mạng đang chín muồi, Đại hội toàn Nga lần thứ VI của RSDLP đã diễn ra. Tại hội nghị này, được tổ chức tại Prague vào tháng 1 năm 1912, có sự tham gia của các tổ chức đảng từ các trung tâm vô sản lớn nhất của Nga, điều này đã mang lại cho nó ý nghĩa của một đại hội đảng.

Hội nghị Prague, toàn bộ công việc do V. I. Lenin chỉ đạo, đã tổng kết hoạt động của đảng trong những năm khó khăn của thời kỳ phản cách mạng. "Và bây giờ, nếu nhìn lại, nếu so sánh những gì chúng ta có với những gì đã diễn ra ở châu Âu sau năm 1848, hoặc với những gì, ví dụ, phong trào công nhân Pháp đã trải qua sau sự thất bại của Công xã, thì phải ngạc nhiên không phải vì chúng ta đã có sự tan rã, mà vì chúng ta tương đối nhanh chóng bắt đầu đứng vững trở lại," tuyên bố trong "Thông báo về hội nghị toàn Nga của RSDLP" đã nêu.

Các đại biểu đã thảo luận về các nhiệm vụ chính trị và tổ chức của đảng, cương lĩnh bầu cử cho cuộc bầu cử vào Duma lần thứ IV, các sự kiện quốc tế lớn nhất. Hội nghị tuyên bố rằng những người thanh lý bằng hành vi của họ đã hoàn toàn tự đặt mình ra ngoài đảng. Việc khai trừ những người thanh lý khỏi đảng đã củng cố chiến thắng của những người Bolshevik trước những người Menshevik đầu hàng. Qua đó, một bước quyết định đã được thực hiện để tạo ra một đảng công nhân quần chúng trên cơ sở cách mạng-Mácxít, Bolshevik vững chắc. "Không một đảng dân chủ xã hội nào trên thế giới được thành lập – đặc biệt là trong thời đại các cuộc cách mạng tư sản – mà không trải qua cuộc đấu tranh gian khổ và một loạt chia rẽ với những người đồng hành tư sản của giai cấp vô sản. Trong cuộc đấu tranh gian khổ chống lại những người đồng hành như vậy, Đảng Công nhân Dân chủ Xã hội Nga đã được hình thành từ năm 1898, phát triển, củng cố và được rèn luyện, bất chấp mọi trở ngại, cũng giống như vậy," V. I. Lenin đã viết ngay sau Hội nghị Prague, khi đánh giá ý nghĩa lịch sử của nó.

Hội nghị đã bầu ra Ban Chấp hành Trung ương Đảng do V. I. Lenin đứng đầu. Để trực tiếp chỉ đạo công tác của đảng ở Nga, Ban Thư ký Nga của Ban Chấp hành Trung ương đã được thành lập, bao gồm những người Bolshevik tổ chức giàu kinh nghiệm và kiên cường nhất.

Các quyết định của Hội nghị Prague đã nhận được sự ủng hộ nhiệt liệt từ những người công nhân tiên tiến của Nga, những người một lần nữa đứng lên đấu tranh cách mạng công khai.

• Vụ thảm sát Lena. Các cuộc đình công năm 1912-1913

Xung lực trực tiếp cho sự phục hồi cách mạng mới là thảm kịch trên dòng sông Lena xa xôi ở Siberia — vụ thảm sát công nhân mỏ vàng ở Bodaibo (ngày 4 tháng 4 năm 1912).

Hơn 400 mỏ thuộc về "Hội đồng Công nghiệp Vàng Lena", được thành lập vào cuối thế kỷ XIX. Trong số các cổ đông của "Lenzoloto", tên gọi rút gọn của nó, có mẹ của Nikolai II, các bộ trưởng và quan chức triều đình. Năm 1908, phần lớn cổ phiếu của công ty này đã chuyển vào tay các nhà tư bản Anh, những người đã thành lập tập đoàn tài chính "Lena Goldfields" ở London. Các chủ sở hữu mỏ Lena đã thu được lợi nhuận khổng lồ: trong năm năm — từ 1905/06 đến 1909/10 — thu nhập ròng từ các mỏ tăng 22 lần.

Công nhân không thể chịu đựng thêm những điều kiện lao động nô lệ, chính sách cướp bóc của "Lenzoloto", kẻ nắm trong tay các cửa hàng và bệnh viện, tòa án và nhà tù, cảnh sát và giám sát mỏ. Đầu năm 1912, một cuộc đình công bùng nổ; nguyên nhân là do việc phân phát thịt ngựa gần như thối rữa tại một trong các cửa hàng của mỏ, cuộc đình công ngay lập tức trở thành toàn diện và mang tính tổ chức dưới ảnh hưởng của những người Bolshevik. Công nhân yêu cầu cải thiện căn bản điều kiện làm việc và cuộc sống, thực hiện ngày làm việc 8 giờ, bãi bỏ tiền phạt, bảo vệ quyền miễn trừ của các đại diện của họ, v.v. "Lenzoloto" không nhượng bộ bất kỳ điều gì. Từ St. Petersburg, có chỉ thị – dập tắt cuộc đình công, "thuần hóa" công nhân. Sĩ quan hiến binh Treschenkov đã nổ súng. 250 người chết, 270 người bị thương – đó là kết quả đẫm máu của các sự kiện ngày 4 tháng 4 năm 1912. Chính quyền Sa hoàng tính toán sẽ đe dọa công nhân không chỉ ở Lena mà trên khắp nước Nga. Bộ trưởng Nội vụ Makarov tuyên bố từ khán đài Duma: "Đã từng như vậy, và sẽ mãi như vậy."

Nhưng kết quả lại hoàn toàn trái ngược với kế hoạch của phe cầm quyền. Các sự kiện ở Lena đã đóng vai trò tương tự như các sự kiện ngày 9 tháng 1 năm 1905 trong những điều kiện mới: khi đó, niềm tin vào chế độ chuyên chế cũ, trước cách mạng, đã bị bắn chết, giờ đây – niềm tin vào chế độ quân chủ "đổi mới" của ngày 3 tháng 6 cũng vậy. "Ôi, anh em! Bị nguyền rủa, bị nguyền rủa sẽ là kẻ nào quên ngày khủng khiếp này, kẻ nào tha thứ cho kẻ thù máu này," nhà thơ vô sản Demyan Bedny kêu gọi trên các trang báo "Zvezda" của Bolshevik. Sự phẫn nộ và căm giận bao trùm giai cấp công nhân. Trong các cuộc đình công phản đối lan rộng khắp cả nước, có tới 300 nghìn công nhân tham gia.

Các cuộc đình công phản đối đã hòa vào các cuộc đình công Ngày Quốc tế Lao động hàng loạt hơn nữa, đi kèm với các cuộc biểu tình đường phố ở các thành phố lớn. Năm 1912, hơn một triệu công nhân đã đình công – hơn một nửa số công nhân nhà máy và xí nghiệp của đất nước. Sức mạnh của phong trào nằm ở sự kết hợp giữa các cuộc đình công kinh tế và chính trị, với sự áp đảo ngày càng tăng của các cuộc đình công chính trị. Năm 1913, làn sóng đình công dâng cao hơn nữa. Sau công nhân St. Petersburg và Moscow, các đội ngũ vô sản mới đã tham gia vào cuộc đấu tranh. Số lượng các cuộc đình công tấn công đã tăng gấp đôi so với năm 1912. Mặc dù các cuộc đàn áp và khóa cửa hàng loạt gia tăng, công nhân vẫn kiên cường một cách phi thường. Toàn thể người lao động Nga đã theo dõi cuộc đình công anh hùng kéo dài 102 ngày của công nhân nhà máy "Novy Lessner" ở St. Petersburg.

Giống như trước cuộc cách mạng Nga đầu tiên, nhưng với quy mô lớn hơn nữa, cuộc đấu tranh đình công của công nhân đã thức tỉnh và lôi kéo quần chúng nông dân vào phong trào cách mạng. Nền tảng cho điều này đã đủ nóng bỏng. Năm 1911, Nga bị mất mùa, 30 triệu nông dân bị đói. Sự trỗi dậy của phong trào công nhân trùng hợp với việc triển khai các công trình "cải cách ruộng đất" của Stolypin, vấp phải sự phản kháng ngày càng tăng của nông dân; không ít lần xảy ra các cuộc đụng độ công khai với cảnh sát và quân đội. Sự nổi dậy cách mạng đã thâm nhập vào quân đội và hải quân. Năm 1912, một cuộc nổi dậy của lính công binh bùng nổ gần Tashkent. Chính quyền Sa hoàng chỉ ngăn chặn được các cuộc nổi dậy ở Biển Baltic và Hạm đội Biển Đen nhờ vào việc bắt giữ và trấn áp các thủy thủ cách mạng.Tờ "Pravda" của Bolshevik

• Sự trỗi dậy mới của phong trào công nhân đã diễn ra dưới các khẩu hiệu và sự lãnh đạo của Bolshevik.

Ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của các sự kiện cách mạng là tờ báo công nhân hàng ngày "Pravda", số đầu tiên của nó ra mắt vào ngày 22 tháng 4 (ngày 5 tháng 5) năm 1912. Bằng cách thành lập "Pravda", những người Bolshevik đã có được một diễn đàn toàn Nga, từ đó họ có thể trực tiếp tiếp cận đông đảo quần chúng.

Những lực lượng ưu tú nhất của đảng đã cộng tác với "Pravda". Để gần gũi hơn với tờ báo, với công việc của đảng ở Nga, V. I. Lenin đã chuyển từ Paris đến Krakow vào tháng 6 năm 1912, sau đó đến Poronin (Galicia). Trong 636 số của "Pravda" (số cuối cùng ra ngày 21 tháng 7 năm 1914) đã in hơn 250 bài báo của Lenin. Phạm vi của chúng là rất lớn – từ những phản hồi về các vấn đề thời sự đến những bài báo dành cho các vấn đề quan trọng nhất của lý thuyết Mácxít. Sự phát triển của chủ nghĩa tư bản Nga và thế giới, phân tích hoạt động của các đảng phái chính trị ở Nga và các sự kiện quan trọng nhất trong chính sách quốc tế, tình hình của giai cấp công nhân và nông dân, sự phát triển của phong trào công nhân toàn Nga và thế giới, sự thức tỉnh của châu Á – tất cả những điều này là chủ đề của các bài báo của Lenin, thấm nhuần tư tưởng Mácxít sâu sắc nhất, niềm đam mê cách mạng, hướng mũi nhọn của mình chống lại kẻ thù của giai cấp công nhân, những kẻ đối lập về tư tưởng của nó – những người tự do tư sản, những người cơ hội, những người vô chính phủ tiểu tư sản, những người cách mạng xã hội chủ nghĩa (Esers), v.v.

Tờ báo cách mạng của giai cấp công nhân liên tục nằm dưới làn đạn của kẻ thù. Trong hai năm, nó đã bị chính quyền Sa hoàng đóng cửa tám lần, rồi lại được tái xuất bản dưới một tên mới. Cứ bốn số báo thì có một số bị tịch thu.

Bạn đọc đã đến giúp đỡ tờ báo Bolshevik. Công nhân đã phổ biến tờ báo của họ, ủng hộ nó về mặt vật chất và chính họ cũng tích cực tham gia vào tờ báo. "Pravda" đã đóng vai trò là người tổ chức cuộc đấu tranh đình công: lên án những kẻ phá hoại đình công, tổ chức viện trợ vật chất cho những người đình công và sự ủng hộ họ bằng các cuộc đình công đoàn kết. Từ số này sang số khác, tờ báo đăng các tài liệu về tình hình ở nông thôn, dẫn dắt nông dân đến suy nghĩ về việc không thể thoát khỏi cảnh nghèo đói và thiếu thốn nếu không đi theo con đường cách mạng.

"Pravda" là một vũ khí sắc bén trong cuộc đấu tranh của những người Bolshevik giành lấy đảng, giành lấy sự cô lập những người thanh lý. Ngay cả những mánh khóe của những người trung tâm, những kẻ đã thành lập "Khối Tháng Tám" vô nguyên tắc tại hội nghị của những người thanh lý ở Viên vào tháng 8 năm 1912, trong đó tập hợp nhiều nhóm chống đảng khác nhau, cũng không thể ngăn cản điều này. Người tổ chức khối, Trotsky, một người thanh lý ẩn danh, đã cố gắng dưới chiêu bài "hòa bình trong đảng" để đâm sau lưng những người Bolshevik, lôi kéo một bộ phận công nhân vẫn chưa hiểu rõ bản chất của cuộc đấu tranh nội bộ đảng và chân thành mong muốn sự đoàn kết trong đảng. Lenin và những người Bolshevik đã vạch trần chính sách hai mặt này, vốn nhận được sự ủng hộ từ các lãnh đạo cơ hội của Quốc tế II. Những người thanh lý và Trotsky, V. I. Lenin đã viết trên các trang của tờ "Pravda" của Bolshevik, là "những kẻ chia rẽ tồi tệ nhất". "May mắn thay, công nhân đã hiểu điều này và tất cả những công nhân có ý thức thực sự đang tạo dựng sự thống nhất của họ chống lại những kẻ phá hoại thanh lý."

• Duma Quốc gia lần thứ IV

Dưới ảnh hưởng của sự phục hồi cách mạng của quần chúng nhân dân, những mâu thuẫn trong khối địa chủ - tư sản trở nên gay gắt. Ngay cả những người Tháng Mười, dù rất chiều chuộng chế độ Sa hoàng, cũng bày tỏ sự thất vọng với kết quả của chính sách Stolypin. Nếu vào đầu hoạt động của Duma lần thứ III, "trung tâm" Tháng Mười thường xuyên cùng với phe hữu, thì đối với các phiên họp cuối cùng, các cuộc biểu tình chung của phe đối lập Tháng Mười-Cadet đã trở nên đặc trưng.

Đổi lại, các nhóm quý tộc phản động sẽ không ngại quay trở lại chế độ chuyên chế mà không cần bất kỳ hình thức nghị viện nào. Tuy nhiên, các giới cầm quyền hiểu rằng trong bối cảnh đã thay đổi, một cuộc đảo chính nhà nước mới là không thể. Chính sách của Stolypin vẫn tiếp tục sau vụ ám sát ông vào năm 1911 bởi khủng bố Bogrov (một thành viên của đảng Esers, đồng thời là một trong những đặc vụ của cơ quan mật vụ Sa hoàng). Vị trí của Stolypin do Bộ trưởng Tài chính V. N. Kokovtsov, một quan chức nhạt nhẽo, có quan hệ chặt chẽ với các giới ngân hàng và tư bản nước ngoài, đảm nhiệm.

Vào tháng 10 năm 1912, cuộc bầu cử Duma lần thứ IV đã diễn ra. Chúng khác biệt bởi sự can thiệp thô bạo hơn từ phía chính phủ so với cuộc bầu cử năm 1907. Đặc biệt, việc sử dụng giáo sĩ để gây áp lực lên cử tri nhằm đưa các nghị sĩ cánh hữu vào Duma đã trở nên phổ biến. Đất nước đã "ngả trái", Duma đã "ngả phải" – đó là cách V. I. Lenin định nghĩa kết quả chính của cuộc bầu cử. Thành phần của Duma mới cũng phản ánh sự dịch chuyển lực lượng trong phe phản cách mạng: sự tăng cường của cánh Bách Đen và tư sản tự do, trong khi trung tâm Tháng Mười đã mất đi sự thống trị của mình. Giai cấp tư sản lớn đã bỏ phiếu cho những người Cadet và đặc biệt là những người cấp tiến, những người trực tiếp đại diện cho lợi ích của tư bản công nghiệp và tài chính trong Duma. Đồng thời, kết quả bầu cử cho thấy một phần đáng kể của dân chủ thành thị, tiểu tư sản đã tiếp tục rời xa những người tự do.

Những người Menshevik đã phải chịu một thất bại mới. Ở sáu tỉnh công nghiệp lớn nhất, những người Bolshevik đã được bầu theo hệ thống bầu cử của công nhân. Những người Menshevik đã vào Duma chủ yếu nhờ phiếu bầu của các cử tri tiểu tư sản. Sử dụng ưu thế số lượng ngẫu nhiên của mình, họ đã cố gắng áp đặt một đường lối cơ hội cho phe dân chủ xã hội. Cuộc đấu tranh kiên trì đã kết thúc bằng việc thành lập một phe Bolshevik độc lập vào mùa thu năm 1913. Bước tiến chính trị quan trọng này đã nhận được sự chấp thuận và ủng hộ từ những người công nhân tiên tiến.

Hoạt động của nhóm Bolshevik trong Duma thứ IV là một trong những ví dụ tốt nhất về việc sử dụng một nghị viện phản động bởi một đảng cách mạng. Gắn bó chặt chẽ với quần chúng lao động, các nghị sĩ Bolshevik (trong số đó có ba thợ kim loại – A. E. Badaev, M. K. Muranov, G. I. Petrovsky và hai thợ dệt – F. N. Samoilov, N. R. Shagov) đã có trong tay những tài liệu vạch trần cụ thể, nóng hổi và sử dụng chúng trong các bài phát biểu và yêu cầu của họ gửi lên chính phủ. Các bài phát biểu của các nghị sĩ Bolshevik về vấn đề nông nghiệp có ý nghĩa lớn, họ kiên định bảo vệ yêu cầu dân chủ cách mạng về việc tịch thu đất đai của địa chủ, vạch trần những lời hứa giả dối của những người Cadet về việc đáp ứng yêu cầu của nông dân bằng con đường hòa bình, thông qua Duma.

Những lời kêu gọi cách mạng vang lên từ diễn đàn Duma đã được tờ "Pravda" truyền bá rộng rãi đến quần chúng lao động – đây là tờ báo duy nhất công bố toàn bộ các bài phát biểu của các nghị sĩ công nhân. Giai cấp vô sản đã ủng hộ các bài phát biểu của đại diện của mình bằng các cuộc đình công, biểu tình, mít tinh.

Nhóm Bolshevik trong Duma và ban biên tập "Pravda" là mắt xích liên kết giữa ban lãnh đạo đảng và các tổ chức đảng ở Nga, toàn bộ đội tiên phong của giai cấp vô sản. Hoạt động của các nghị sĩ Bolshevik được V. I. Lenin chỉ đạo, họ nhận được lời khuyên, chỉ dẫn, các dự thảo của nhiều bài phát biểu tại Duma từ ông. Các nghị sĩ đã nhiều lần đi nước ngoài để gặp Lenin, tham gia vào các cuộc họp của các thành viên Ban Chấp hành Trung ương, nơi các vấn đề quan trọng nhất của phong trào công nhân và chiến thuật của đảng được thảo luận.

• Cuộc đấu tranh của những người Bolshevik vì sự thống nhất quốc tế của phong trào công nhân

Vấn đề quốc gia chiếm một vị trí quan trọng trong đời sống chính trị vào thời điểm này. Chủ nghĩa sô vanh nước lớn cấu thành một trong những nền tảng của chế độ ngày 3 tháng 6. Tất cả các đảng của địa chủ trong Duma III và IV đều đứng trên lập trường bảo tồn cưỡng bức "Đế quốc Nga thống nhất và không thể chia cắt". Những người Cadet cũng theo đuổi chính sách nước lớn tương tự, nhưng dưới hình thức linh hoạt hơn, ngoại giao hơn. Cho rằng những cuộc đàn áp thô bạo và công khai đối với "người ngoại quốc" là nguy hiểm, những người tự do đề xuất đáp ứng một số yêu cầu kinh tế và chính trị của tầng lớp tư sản thượng lưu của các dân tộc bị áp bức.

Lập trường của giai cấp tư sản dân tộc là hai mặt. Chính sách Nga hóa các vùng ngoại biên của Sa hoàng đã gây ra sự bất mãn cho họ. Sau khi có được những quyền chính trị rất hạn chế sau cuộc cách mạng, giai cấp tư sản dân tộc tìm cách mở rộng chúng, không ngừng cố gắng dựa vào quần chúng nhân dân "của mình" để lãnh đạo họ. Nhưng yếu tố quyết định trong hành vi của họ là nỗi sợ hãi về một năm 1905 mới, vì để ngăn chặn nó, họ đã liên minh với các địa chủ và giai cấp tư sản Nga. Một số ít các phe phái dân tộc trong Duma (vòng tròn Ba Lan, phe Hồi giáo) đã theo những người Tháng Mười và những người Cadet trong tất cả các vấn đề cốt lõi.

Chủ nghĩa dân tộc của các giai cấp thống trị tìm thấy sự ủng hộ từ các đảng tiểu tư sản (Bund – "Liên minh Công nhân Do Thái Toàn cầu ở Nga và Ba Lan", những người liên bang Georgia, những người Dashnak Armenia, những người Menshevik-quốc gia Ukraine và những người tương tự). Họ thay thế các nhiệm vụ giai cấp độc lập của giai cấp vô sản bằng những nhiệm vụ quốc gia được cho là "chung" (cho công nhân và giai cấp tư sản), tuyên bố khẩu hiệu giả dối về "phi giai cấp" của văn hóa dân tộc, chia rẽ phong trào công nhân theo đặc điểm dân tộc. Những người Menshevik thanh lý và Trotskyist đã đoàn kết với những người theo chủ nghĩa dân tộc.

Trong những điều kiện này, những người Bolshevik đã tăng cường đấu tranh vì sự đoàn kết quốc tế của công nhân, quần chúng lao động của tất cả các dân tộc Nga. Đảng Bolshevik đã chống lại chủ nghĩa sô vanh nước lớn Bách Đen và chủ nghĩa dân tộc tư sản bằng chương trình giải quyết vấn đề quốc gia theo chủ nghĩa Mácxít cách mạng, dân chủ nhất quán của mình. V. I. Lenin đã dành nhiều bài báo trên "Pravda" cho vấn đề này, cũng như các công trình của ông "Ghi chú phê phán về vấn đề quốc gia" (1913) và "Về quyền các dân tộc tự quyết" (1914). Tác phẩm "Vấn đề quốc gia và dân chủ xã hội" của I. V. Stalin (tên sau này là "Chủ nghĩa Mác và vấn đề quốc gia"), được ông viết vào năm 1913 dưới ảnh hưởng trực tiếp của Lenin trong thời gian ở nước ngoài, đã chiếm một vị trí nổi bật trong văn học Mácxít.

Giai cấp công nhân Nga và đảng của nó đặt ra mục tiêu chấm dứt chính sách áp bức các dân tộc và trao cho mỗi dân tộc cơ hội tự mình, không có sự can thiệp bạo lực từ bên ngoài, quyết định số phận của mình. Lenin nhấn mạnh, chỉ bằng cách bảo vệ quyền tự quyết của các dân tộc, cho đến quyền ly khai, mới có thể đạt được sự thống nhất của các dân tộc – không phải bằng "đồng rúp và dùi cui", mà trên cơ sở sự đồng ý tự nguyện lẫn nhau. "Thế giới cũ, thế giới của sự áp bức dân tộc, tranh chấp dân tộc hoặc tách biệt dân tộc, được các công nhân đối lại bằng một thế giới mới của sự thống nhất những người lao động của tất cả các dân tộc, trong đó không có chỗ cho bất kỳ đặc quyền nào, không có chỗ cho dù là sự áp bức nhỏ nhất của con người bởi con người," V. I. Lenin viết trên các trang của "Pravda" vào tháng 5 năm 1913.

Những người Bolshevik có kế hoạch của riêng mình để xây dựng một nhà nước đa quốc gia, dân chủ thực sự sau chiến thắng của cách mạng. Kế hoạch này quy định quyền tự trị khu vực cho tất cả các dân tộc và bộ tộc muốn ở lại trong thành phần của nhà nước đó, quyền bình đẳng hoàn toàn của họ trong tất cả các lĩnh vực đời sống, được ghi trong hiến pháp, cấm phân biệt đối xử hoặc đặc quyền đối với bất kỳ dân tộc nào bằng luật pháp. Kế hoạch này đáp ứng các xu hướng tiến bộ của sự phát triển xã hội, đảm bảo khả năng phát triển kinh tế và văn hóa rộng lớn nhất cho tất cả các dân tộc bị áp bức ở Nga, những người có chung số phận lịch sử với nhân dân Nga – lực lượng lãnh đạo trong cuộc đấu tranh giải phóng cách mạng chống lại chế độ Sa hoàng và chủ nghĩa đế quốc.

Các nghị sĩ công nhân trong Duma không ngừng vạch trần chính sách áp bức dân tộc của Sa hoàng. "Pravda" đã công bố vào đầu năm 1914 dự thảo luật về bình đẳng dân tộc do Lenin viết để phe Bolshevik trình lên Duma, có ý nghĩa tuyên truyền lớn.

Các giai cấp thống trị đã không thể kích động sự thù hằn dân tộc để làm chệch hướng quần chúng lao động Nga khỏi cuộc đấu tranh cách mạng. "Vụ án Beilis" (với cáo buộc người Do Thái thực hiện các vụ giết người theo nghi lễ) do những người Bách Đen dàn dựng đã kết thúc bằng một thất bại đáng xấu hổ. Chế độ Sa hoàng đặc biệt đặt hy vọng vào chính sách tái định cư như một công cụ Nga hóa các vùng ngoại biên – Trung Á, Caucasus. Nhưng nếu tầng lớp nông dân giàu có trong số những người tái định cư thực sự là chỗ dựa của những kẻ thực dân Sa hoàng, thì những người lao động tái định cư lại gần gũi với dân địa phương, truyền cho họ các kỹ năng lao động và văn hóa của mình, đoàn kết với họ trong cuộc đấu tranh cách mạng chung.

• Sự chín muồi của cuộc khủng hoảng cách mạng

Toàn bộ diễn biến các sự kiện ở Nga đều cho thấy sự tiến gần của một cuộc khủng hoảng cách mạng. Trong nửa đầu năm 1914, số lượng người đình công đạt gần một triệu rưỡi, vượt qua mức của giai đoạn đầu cuộc cách mạng năm 1905.

Sự gia tăng của phong trào đình công có mối liên hệ chặt chẽ với sự tăng cường của xu hướng "pravdist" trong giới công nhân. "Khối Tháng Tám" chống đảng đã tan rã sau một năm rưỡi kể từ khi thành lập. Cuộc đấu tranh có nguyên tắc của những người Bolshevik vì sự thống nhất của phong trào công nhân đã nhận được sự ủng hộ ngày càng tăng từ các tổ chức dân chủ xã hội quốc gia. Về các vấn đề cốt lõi, những người Mácxít Ba Lan, dân chủ xã hội Latvia đã đi cùng với những người Bolshevik.

Một thành công lớn của những người Bolshevik là đã giành được sự ủng hộ của các tổ chức công nhân hợp pháp quan trọng nhất, trước hết là các công đoàn lớn nhất ở Petersburg, Moscow và các trung tâm vô sản khác. Đến mùa hè năm 1914, bốn phần năm số công nhân có ý thức ở Nga đã theo đảng Bolshevik. Dấu hiệu của sự gia tăng tâm trạng cách mạng trong tầng lớp nông dân là hành vi của những người lao động trong Duma, họ ngày càng thường xuyên đứng về phía các nghị sĩ công nhân không chỉ chống lại phe cánh hữu mà còn chống lại những người Cadet.

Phong trào quần chúng đã làm lung lay nền tảng của chế độ quân chủ ngày 3 tháng 6. Ngay cả các địa chủ và giai cấp tư sản lớn cũng bày tỏ sự bất mãn với chế độ Sa hoàng, với sự bất lực của nó trong việc kiểm soát tình hình và ngăn chặn một vụ nổ cách mạng mới. "Chúng tôi đã cho ông tài chính tốt, hãy cho chúng tôi một chính sách tốt" – những lời này của một trong những đại diện của tư bản tài chính trong Duma đã phản ánh tâm trạng và yêu cầu của giai cấp tư sản đế quốc. Đã lớn mạnh về kinh tế trong những năm công nghiệp phục hồi, họ ngày càng nói về sự cần thiết phải chuyển giao quyền hành pháp vào tay mới. Các địa chủ, ngược lại, yêu cầu chấm dứt sự dung túng cho các tập đoàn và liên minh, mà theo phe hữu, sẽ sớm "ra lệnh cho nhà nước quyết định vấn đề chiến tranh và hòa bình". Kokovtsov trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công của "giới quý tộc thống nhất"; đầu năm 1914, ông đã bị cách chức.

Những bất đồng giữa địa chủ và giai cấp tư sản không có ý nghĩa độc lập, nhưng dù sao chúng cũng là triệu chứng của cuộc khủng hoảng thượng tầng đang chín muồi như một trong những yếu tố của tình hình cách mạng trong nước. "Cuộc khủng hoảng chính trị trên quy mô toàn quốc ở Nga đã rõ ràng," V. I. Lenin đã nhận định vào giữa năm 1913, "và hơn nữa – đó là một cuộc khủng hoảng chạm đến chính nền tảng của cấu trúc nhà nước, chứ không phải bất kỳ chi tiết nào của nó, nó liên quan đến nền móng của tòa nhà, chứ không phải phần mở rộng này hay tầng kia."

Trong khi đó, tình hình quốc tế ngày càng trở nên căng thẳng. Các cuộc xung đột ngoại giao, và sau đó là quân sự, trước hết ở Balkan, báo hiệu sự tiến gần của một cuộc chiến tranh toàn châu Âu. Nga hoàng, suy yếu bởi Chiến tranh Nga-Nhật, đã tụt lại phía sau trong cuộc chạy đua vũ trang so với các cường quốc đế quốc hàng đầu. Chỉ từ năm 1910, việc tái tổ chức và trang bị lại một phần quân đội mới bắt đầu. Chương trình đóng tàu, dự kiến tái tạo Hạm đội Baltic thay thế hạm đội bị đánh chìm trong trận Tsushima và tăng cường đáng kể Hạm đội Biển Đen, phải đến năm 1917 mới hoàn thành. Tất cả những điều này buộc chế độ Sa hoàng phải tạm thời tìm cách thực hiện các kế hoạch đối ngoại của mình thông qua con đường ngoại giao. Hơn nữa, các nhà lãnh đạo chính sách của Sa hoàng cho rằng cần phải đạt được "sự ổn định" nội bộ trước (một cuộc chiến tranh sớm, Stolypin khẳng định tại một "cuộc họp đặc biệt" vào năm 1908, có thể gây ra một cuộc cách mạng mới). Nhưng các cuộc thao túng ngoại giao không mang lại thành công. Sự hung hăng ngày càng tăng của Đức và Áo-Hung ở Trung Đông và Balkan đã cản trở sự bành trướng của chế độ Sa hoàng và đe dọa làm mất đi vị thế trước đây của nó. Đồng thời, giai cấp tư sản đế quốc Nga yêu cầu một chính sách tích cực, xâm lược. Sự che đậy về tư tưởng cho những yêu cầu này là khẩu hiệu "Nước Nga vĩ đại" do những người Cadet đưa ra. Chế độ Sa hoàng còn bị các đồng minh của mình thúc đẩy vào những cuộc phiêu lưu quân sự mới, với những tính toán riêng của họ.

Trong phe cầm quyền có sự bất đồng về hướng chính sách đối ngoại của Nga. Mặc dù ngoại giao Sa hoàng sau Chiến tranh Nga-Nhật và thỏa thuận với Anh năm 1907 đã hoàn toàn đi vào đường lối của liên minh Anh-Pháp, nhưng các giới thân cận cánh hữu có ảnh hưởng đã nhiều lần cố gắng xích lại gần chế độ quân chủ Đức "có quan hệ". Sự leo thang mâu thuẫn Nga-Anh ở Iran, Viễn Đông đã củng cố vị thế của những người ủng hộ đường lối thân Đức. Nhưng những mâu thuẫn Nga-Đức mạnh hơn, chúng ảnh hưởng đến lợi ích của cả tư bản lớn và địa chủ – những nhà xuất khẩu nông sản. Việc bắt đầu chuẩn bị xem xét lại hiệp ước hải quan với Đức (thời hạn hết hiệu lực vào năm 1917) đã phơi bày những mâu thuẫn này. Trên thực tế, việc rút khỏi Entente là không thể – cả do sự phụ thuộc tài chính-kinh tế ngày càng tăng của chế độ Sa hoàng, và do sự xích lại gần nhau về quân sự-ngoại giao đã diễn ra rất xa. Giống như các nhà đế quốc ở các nước khác, tầng lớp cầm quyền ở Nga đã tìm kiếm sự cứu rỗi trong chiến tranh khỏi cuộc khủng hoảng cách mạng đang nhanh chóng chín muồi.

Mùa hè năm 1914, các cuộc đình công của giai cấp vô sản đã đạt được quy mô và sức mạnh đặc biệt. Ngày 28 tháng 5, hơn 30 nghìn công nhân mỏ dầu Baku đã đình công. Cuộc đình công, do những người Bolshevik lãnh đạo, đặc trưng bởi tính tổ chức cao, sự thống nhất hành động của công nhân thuộc các ngành nghề và quốc tịch khác nhau. Theo yêu cầu của các ông trùm dầu mỏ, Baku đã được đặt trong tình trạng thiết quân luật. Vì việc bắt giữ một số người tham gia phong trào không mang lại kết quả, cảnh sát và quân đội đã bắt đầu di dời hàng loạt công nhân khỏi các khu nhà thuộc sở hữu của các công ty dầu mỏ. Công đoàn công nhân dầu mỏ bị giải tán. Nhưng tất cả những biện pháp này không làm suy yếu những người đình công.

Các sự kiện ở Baku đã nhận được sự hưởng ứng trên khắp đất nước. "Chiến thắng của những người Baku là chiến thắng của chúng ta," công nhân nói. Chính phủ Sa hoàng, với mong muốn ngăn chặn phong trào bằng mọi giá, đã quyết định đi đến cùng trong việc sử dụng vũ lực quân sự. Ngày 3 tháng 7, trong một cuộc mít tinh của công nhân nhà máy Putilov, dành cho các sự kiện ở Baku, các đơn vị cảnh sát cưỡi ngựa và đi bộ xông vào sân nhà máy đã nổ súng vào những công nhân không vũ trang. Vụ đàn áp những người Putilov đã làm thức tỉnh toàn bộ giới vô sản Petersburg. "Chúng ta phải cho bọn áp bức nhân dân thấy rằng giai cấp công nhân sẵn sàng chống trả, rằng nó sẽ không cho phép chúng tổ chức những cuộc tàn sát đẫm máu… Hãy để tiếng kêu phản đối và căm phẫn lan rộng khắp Petersburg, khắp nước Nga," Ủy ban Petersburg của đảng Bolshevik đã viết trong lời kêu gọi gửi tới công nhân Petersburg.

Lời kêu gọi của những người Bolshevik về việc đáp trả sự khiêu khích của chính quyền bằng cuộc đình công ba ngày đã được quần chúng công nhân ủng hộ. Ngày 4 tháng 7, tại Petersburg có 90 nghìn công nhân đình công, ngày 7 tháng 7 có 130 nghìn, ngày 8 tháng 7 có tới 150 nghìn. Ở tất cả các khu vực thành phố, các cuộc mít tinh, biểu tình cách mạng với cờ đỏ và hát "La Marseillaise" đã diễn ra. Hoạt động xe điện ngừng. Theo yêu cầu của công nhân, các cửa hàng và quán rượu bị đóng cửa. Các cuộc giao tranh với cảnh sát ngày càng thường xuyên và khốc liệt hơn. Ngày 7 và 8 tháng 7, việc xây dựng các chướng ngại vật bắt đầu ở các khu vực Vyborg và Narva.

Nga đang đứng trước ngưỡng cửa của một cuộc tổng đình công chính trị. Công nhân Moscow, Riga, Warsaw đã đình công để bày tỏ tình đoàn kết với giai cấp vô sản Petersburg. Sau Baku và Petersburg, các cuộc giao tranh vũ trang giữa công nhân và cảnh sát đã bắt đầu ở Łódź.

Hai dòng sự kiện đan xen vào nhau: các trận chiến tiên phong của cuộc cách mạng mới ở Nga và cuộc khủng hoảng quốc tế sau sự cố Sarajevo và các hành động khiêu khích của các nhà đế quốc Đức, những người quyết định gây chiến. Các bức điện từ Belgrade, Viên, Berlin, Paris, London với những tiêu đề giật gân được đăng trên các trang báo Petersburg bên cạnh những thông báo đáng lo ngại về diễn biến các cuộc đình công. Trong khi Sa hoàng long trọng tiếp đón Tổng thống Cộng hòa Pháp Poincaré ở Petersburg, các đoàn công nhân đã đổ ra đường, hô vang các khẩu hiệu Bolshevik: "Đả đảo chế độ quân chủ Sa hoàng! Muôn năm cuộc đấu tranh cho một nền cộng hòa dân chủ! Muôn năm chủ nghĩa xã hội!"

Thủ đô giống như một trại quân sự. Trung tâm thành phố bị cắt đứt khỏi các vùng ngoại ô của giai cấp vô sản. Việc bắt giữ hàng loạt công nhân Bolshevik đã bắt đầu. "Pravda" bị đóng cửa, và tòa soạn của nó bị cảnh sát chiếm giữ.

Sự trỗi dậy của cách mạng bị gián đoạn bởi Chiến tranh thế giới.