Ghi chú Beria gửi Stalin và Molotov về quá trình trả tự do cho các tù nhân chiến tranh Ba Lan. 1/10/1940

 №172

Ngày 1 tháng 10 năm 1941 - Ghi chú Beria gửi Stalin và Molotov về quá trình trả tự do cho các tù nhân chiến tranh Ba Lan.

№ 2680/б

Bí mật

Bí thư Trung ương — đồng chí Stalin

Dân ủy Ngoại giao- đồng chí Molotov

Tính đến ngày 27/9/1941 và theo Nghị định của Đoàn chủ tịch Xô viết tối cao Liên Xô ngày 12/8/1941, trong số 391.575 công dân Ba Lan đang bị giam giữ, lưu đầy, trục xuất: có 50.295 người được thả tự do khỏi các trại và tù; 26.297 tù chiến tranh; các khu định cư, trục xuất - 265.248 người.

Để tránh tình trạng vô tổ chức đối với các tù nhân được thả ra từ các trại, tù, nơi lưu đầy và trục xuất cho đến khi đạt được thỏa thuận cuối với chính phủ Ba Lan, NKVD đã chỉ thị cho các cấp chính quyền địa phương như sau:

1. Tạo cơ hội việc làm cho các tù nhân Ba Lan vừa được trả tự do, phù hợp chuyên môn của họ tại các công trường và xí nghiệp lân cận, đảm bảo nhu cầu cho họ về các điều kiện sống và làm việc.

2. Công dân Ba Lan được trả tự do đang làm việc tại các khu vực, huyện lỵ, được đảm bảo nhu cầu về chỗ ở, sinh hoạt và làm việc. Cần tạo cơ hội để họ được làm việc đúng chuyên môn (nhà khoa học, kỹ sư, kỹ thuật viên, bác sĩ…) của mình ở các thành phố và vùng hiện đang tạm trú.

Một bộ phận đáng kể công dân Ba Lan tự do đang chờ đợi sự chỉ dẫn từ Đại sứ quán Ba Lan. Nhiều người trong số họ tìm được việc làm tại các thị trấn lân cận, nhà máy. Một số đông đang hoạt động trong lĩnh lĩnh vực khai thác lâm nghiệp và khoáng sản, họ ổn định tại chỗ.

Phần còn lại, chủ yếu là khu định cư đặc biệt của các vùng Arkhangelsk và Vologda, Yakutsk, Komi thuộc Azerbaijan Xô viết và khu vực phía Bắc Liên Xô đã di chuyển về phía Nam (các vùng Ural, và các nước Cộng hòa Trung Á) và các điểm thành lập các đơn vị Ba Lan.

Nhiều người trong họ đã không để đến nơi dự định do hết tiền, do đó, họ buộc phải tạm trú ở các vùng,thành phố - Kirov, Kazan, Gorky, Molotov, Chelyabisk,... Họ chưa nhận được sự giúp đỡ từ chính quyền địa phương để đảm bảo nơi ở và công việc, do đó họ đã gửi các điện tín đến Đại sứ quán Ba Lan nhờ giúp đỡ khẩn cấp.

Một số mong muốn đứng trong hàng ngũ các đơn vị Ba Lan. Tại Komi thuộc Azerbaijan Xô viết khoảng 9.000 người đã tham gia đăng ký nhập ngũ, 7.000 người khác đã được đưa đến các điểm thành lập các đơn vị Ba Lan. Họ được chuyển theo từng nhóm, có nhóm lên đến 100 người hoặc hơn.

Ngày 27/9/1941, 16.647 công dân Ba Lan đã được đưa đến các điểm thành lập các đơn vị Ba Lan (Buzuluk, Totsk, Tatishchevo), trong đó có 527 nữ muốn nhập ngũ, tìm chồng thất lạc, tìm người thân.

Theo thông tin sơ bộ của đơn vị vận tải của NKVD, thì trong ngày 30/9 có hơn 10.000 người đang trên đường tới các điểm thành lập đơn vị bộ đội Ba Lan.

Phần lớn họ bị bệnh, thiếu phương tiện sinh hoạt, ăn mặc tồi tàn và bẩn, họ bị cảm lạnh, còi và một số bệnh về tiêu hóa.

Đến Buzuluk, Totsk và Tatishchevo, các chỉ huy Ba Lan tiến hành kiểm tra sức khỏe và tuyển mộ tất cả những người khỏe mạnh vào các đơn vị quân sự.

Thành lập hai sư đoàn và một trung đoàn dự bị được biên chế đầy đủ từ các cựu tù nhân chiến tranh Ba Lan (23.851 người) và các công dân Ba Lan được lựa chọn trong số những người Ba Lan tự nguyện đến các điểm thành lập đơn vị này (3.149 người).

Các đơn vị quân đội Ba Lan, tính đến ngày 27/9 đã lên đến 14.647 người, vượt quá qui mô được dự tính. Cho nên Bộ tư lệnh Ba Lan mong muốn thành lập các đơn vị mới và đồng thời giải quyết việc làm cho những người không đạt yêu cầu tham gia các đơn vị quân sự này (tính đến 27/9 khoảng 4.000 người) tại các địa phương khác.

Vì thế, NKVD Liên Xô kiến nghị Dân ủy Ngoại giao Liên Xô thông qua Đại sứ quán Ba Lan tại Moskva những đề nghị sau:

1. Cho phép công dân Ba Lan được trả từ do từ các trại, tù, lưu đầy tạm thời không rời khỏi nơi cư trú và tạo điều kiện cho họ có công ăn việc làm

2. Các công dân Ba Lan được trả tự do tại các khu định cư đặc biệt, khu quân sự, khu vực cấm muốn thay đổi nơi cư trú sẽ được chuyển đến Uzbekistan Xô viết.

3. Gửi những người không đủ sức khỏe tham gia các đơn vị quân đội Ba Lan đến Uzbekistan Xô viết và hỗ trợ cơ sở vật chất cho họ

Nếu Bộ chỉ huy Hồng quân thấy chưa cấp thiết thành lập các đơn vị Ba Lan mới, đưa tất cả các công dân Ba Lan vượt quá mức quy mô đơn vị đến Uzbekistan Xô viết.

4. Thiết lập thủ tục hành chính để tái định cư các công dân Ba Lan nếu chuyển đến Uzbekistan Xô viết, với khoảng: 10.000 người ở vùng Fergana, 25.000 ở vùng Samarkand, 25.000 ở vùng Bukhara, và 15.000 ở vùng Khorezm và Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết tự trị Kara-Kalpak với 25.000 người.

Cung cấp chỗ ở, điều kiện sinh hoạt cho các công dân Ba Lan này theo thỏa thuận với Đảng bộ Uzbekistan và chính quyền Uzbekistan Xô viết.

5. Chi phí tái định cư công dân Ba Lan do Chính phủ Ba Lan chi trả, cung cấp cho họ khoảng vay để giải quyết vấn đề này. 

Các cơ quan Đảng và chính quyền Liên Xô các cấp, cần hỗ trợ giúp đỡ công dân Ba Lan trong việc tìm việc làm phù hợp với chuyên môn của họ - các nhà khoa học, kỹ sư, bác sĩ, chuyên gia nông nghiệp, và người làm nghệ thuật.

Xin chỉ thị thêm từ các đồng chí

Dân ủy Nội vụ Liên Xô - Beria

АПРФ. Ф. 3. Оп. 66. Д. 24. Лл. 21-25. Зав. копия.