Biên bản trò chuyện, 3 tháng Hai 1949

Một cuộc trò chuyện khác với Mao Trạch Đông đã diễn ra vào tối ngày 3 tháng 2 năm 1949, với sự tham gia của các thành viên Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (BCH TƯ ĐCSTQ) là Chu Ân Lai, Lưu Thiếu Kỳ, Nhậm Bỉ Thời và Chu Đức, cùng với phiên dịch viên Shi Zhe. Về phía chúng ta, có Ivan V. Kovalev và E.F. Kovalev.

Về việc Ngoại giao làm trung gian trong các cuộc đàm phán giữa Quốc dân Đảng và ĐCSTQ

Sau khi chào hỏi lẫn nhau, cuộc trò chuyện bắt đầu bằng việc tôi nói rằng chúng tôi biết Anh, Mỹ và Pháp đã đứng ra nhận vai trò trung gian giữa Quốc dân Đảng và ĐCSTQ. Sau đó, bằng cách nào đó khi biết rằng Liên Xô và ĐCSTQ phản đối sự trung gian của nước ngoài, các cường quốc này, không muốn tự làm mất thể diện, đã thay đổi lập trường và từ chối vai trò trung gian. Vì vậy, cần phải xem xét nghiêm túc vấn đề bảo mật thông tin và điều tra xem liệu có bất kỳ người nào hay nói lăng nhăng xung quanh ĐCSTQ, những người có thể đã để thông tin này đến tai người Mỹ. Mao Trạch Đông hoàn toàn loại trừ khả năng này, vì ông tuyên bố rằng những vấn đề nghiêm túc như vậy, đặc biệt là thông tin liên lạc với Moscow, chỉ có 5 thành viên có mặt của BCH TƯ, một phiên dịch viên và Đồng chí Terebin biết. Những người này hoàn toàn đáng tin cậy và ông không có bất kỳ nghi ngờ nào về họ. Về trường hợp này, ông nói rằng người Anh-Mỹ, ngay cả trước khi lập trường của chúng ta được công bố, đã công khai viết rằng Liên Xô và ĐCSTQ sẽ phản đối vai trò trung gian. Tôi trả lời rằng khi đó có thể chỉ là suy đoán của họ, tuy nhiên, các cường quốc phương Tây đã vội vã từ chối vai trò trung gian sau khi họ nhận được thông tin đáng tin cậy về lập trường của chúng ta. Mao Trạch Đông nhắc lại rằng không thể loại trừ khả năng rò rỉ thông tin từ nội bộ ĐCSTQ.

Vấn đề Nam Tư

Sau đó, theo yêu cầu của Mao Trạch Đông, tôi đã làm rõ vấn đề Nam Tư. Mao Trạch Đông hỏi liệu người Nam Tư có đang cản trở công việc cộng sản ở châu Âu hay không. Tôi trả lời rằng họ không thể làm được, vì họ đang bị cô lập hoàn toàn, và tất cả các đảng cộng sản mà không có ngoại lệ đều đã lên tiếng chống lại những người dân tộc chủ nghĩa chống Liên Xô ở Nam Tư. Về điều này, Mao Trạch Đông nói rằng Tito [giống như] Trương Quốc Đào, một cựu thành viên BCH TƯ ĐCSTQ, một kẻ phản bội, đào ngũ và bội tín.

Về việc Phối hợp hoạt động giữa các Đảng Cộng sản các nước châu Á

Tiếp theo, trước câu hỏi của tôi về việc phối hợp hoạt động giữa các đảng cộng sản các nước châu Á, Mao Trạch Đông nói rằng về vấn đề này họ vẫn chưa có ý kiến ​​cụ thể. Họ duy trì liên lạc với các đảng ở Đông Dương, Xiêm (Thái Lan), Philippines, Indonesia, Miến Điện, Ấn Độ, Mã Lai và Triều Tiên. Mối quan hệ gần gũi nhất là với các đảng cộng sản Đông Dương và Triều Tiên, với những nước còn lại thì yếu hơn nhiều. Hoàn toàn không có quan hệ với Đảng Cộng sản Nhật Bản. Tất cả công việc liên lạc với các đảng cộng sản đều được thực hiện thông qua một đồng chí đặc biệt, ở Hồng Kông, nhưng nó được tiến hành một cách tồi tệ. Do đó, như Mao Trạch Đông đã tuyên bố, trong những hoàn cảnh này, còn quá sớm để thành lập một cục các đảng cộng sản các nước châu Á, giống như cục các đảng cộng sản ở châu Âu. Có thể quay lại vấn đề này khi lực lượng của chúng ta chiếm được miền nam đất nước và vị thế của chúng ta được củng cố.

Tiếp tục, Mao Trạch Đông chỉ ra rằng các đảng cộng sản mạnh nhất là Triều Tiên, Ấn Độ và Trung Quốc, sau đó cũng có thể kể đến Đảng Cộng sản Nhật Bản trong số những đảng mạnh. Nói về Đảng Cộng sản Nhật Bản, Mao Trạch Đông nói rằng họ biết rằng vào năm 1946, một thành viên của Đảng Cộng sản Nhật Bản là Okano (Nosaka Sanzo) đã giữ quan điểm sai lầm rằng quyền lực có thể bị chiếm đoạt thông qua đấu tranh nghị trường. Đa số Bộ Chính trị của Đảng Cộng sản Nhật Bản đã phản đối quan điểm này. Gần đây, tình hình của Đảng Cộng sản Nhật Bản đang được cải thiện. Tại Nhật Bản, tình cảm chống Mỹ đang gia tăng trong nhân dân, mặc dù giai cấp tư sản Nhật Bản vẫn đang ủng hộ Mỹ.

Quay trở lại vấn đề thành lập một cục các đảng cộng sản các nước châu Á, Mao Trạch Đông thông báo rằng họ biết các đảng cộng sản Xiêm và Đông Dương đã lên tiếng ủng hộ việc thành lập một cục như vậy. Sẽ là hợp lý nếu ban đầu thành lập một cục từ đại diện của một vài nước châu Á chứ không phải tất cả, ví dụ, từ đại diện của các đảng cộng sản Trung Quốc, Triều Tiên, Đông Dương và Philippines. Đối với Đảng Cộng sản Nhật Bản, tỷ lệ ảnh hưởng của nó trong phong trào cộng sản vẫn chưa cao và hơn nữa, chúng ta vẫn chưa có liên lạc với những người cộng sản Nhật Bản. Về việc Đảng cộng sản Nhật Bản tham gia cục, Mao Trạch Đông nói rằng cần phải trao đổi ý kiến với họ trước và nhận được sự đồng ý của họ.

Tôi nói rằng theo ý kiến của đảng chúng ta, BCH TƯ ĐCSTQ không nên tham gia Cục thông tin Quốc tế (Cominform), mà nên thành lập một cục các đảng cộng sản Đông Á do Đảng Cộng sản Trung Quốc đứng đầu, ban đầu bao gồm 3 đảng—Trung Quốc, Nhật Bản và Triều Tiên. Sau đó, có thể dần dần thu hút các đảng cộng sản khác. Mao Trạch Đông hỏi liệu liên lạc giữa ĐCSTQ và đảng cộng sản Liên Xô có nên là trực tiếp hay không, tôi trả lời là có. Sau đó tôi cảnh báo ông rằng trong thành phần bộ chính trị của các đảng cộng sản như Philippines, Indonesia, Xiêm và Miến Điện có nhiều điệp viên Mỹ và Anh, do đó ĐCSTQ phải cẩn thận trong quan hệ với họ. Mao Trạch Đông đồng ý với ý kiến này và hỏi liệu họ có thể liên lạc với các đảng cộng sản Nhật Bản và Triều Tiên về vấn đề thành lập một cục hay không, tôi trả lời là có.

Các vấn đề chính trong lịch sử của ĐCSTQ

Sau đó, Mao Trạch Đông chuyển sang kể lại các vấn đề chính trong lịch sử của Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ông chia lịch sử đảng thành 4 giai đoạn:

  1. Bắc phạt

  2. Phong trào Xô viết

  3. Chiến tranh Trung-Nhật

  4. Nội chiến hậu chiến

Nói về giai đoạn đầu tiên của lịch sử đảng, Mao Trạch Đông nói rằng ĐCSTQ xuất hiện vào năm 1921 dưới ảnh hưởng trực tiếp của cuộc Cách mạng Tháng Mười ở Liên Xô và với sự giúp đỡ của Đảng Cộng sản (Bolshevik) Liên Xô. Trong khi những người Bolshevik Nga tự tổ chức tại Đại hội London năm 1903, chúng tôi được thành lập với tư cách là những người Bolshevik muộn hơn đáng kể, tức là chỉ vào năm 1921. Chúng tôi ngay lập tức tiếp thu cương lĩnh của những người Bolshevik và của chủ nghĩa tập trung dân chủ. Từ năm 1921 đến năm 1927, chúng tôi đã hợp tác với Quốc dân Đảng và cùng nhau tiến hành Bắc phạt. Vào thời điểm này, Liên Xô đã giúp đỡ chúng tôi, cho đến năm 1924 với sự tham gia của Lenin, và sau khi ông qua đời—với sự tham gia của Đồng chí Stalin. Đồng chí Stalin đã viết rất nhiều về Trung Quốc trong giai đoạn này. Tôi khi đó biết rất ít nhưng tôi đã nghiên cứu Chủ nghĩa Marx một cách cẩn thận. ĐCSTQ vẫn chưa có nền tảng vững chắc mặc dù đã đấu tranh anh dũng nhận được sự ủng hộ của công nhân và nông dân Trung Quốc. Vào thời điểm đó, có những phần tử cơ hội trong ban lãnh đạo ĐCSTQ, đứng đầu là [người đồng sáng lập ĐCSTQ] Trần Độc Tú. Điều này đã dẫn đến sự thất bại của Cách mạng Trung Quốc trong giai đoạn đó. Chỉ với sự giúp đỡ của Quốc tế Cộng sản, ban lãnh đạo cơ hội của ĐCSTQ mới bị loại bỏ vào tháng 8 năm 1927.

Giai đoạn thứ hai của lịch sử chúng ta rơi vào những năm 1927-1936. Trong giai đoạn này, chúng ta đã rút ra những bài học từ sự thất bại của cuộc cách mạng 1925-1927. Trong khi trong giai đoạn đầu (1921-1927) hàng ngũ đảng cộng sản có tới 50.000 người, thì vào năm 1928, số lượng đảng viên đã giảm xuống còn 10.000 người. Một bộ phận không ổn định của đảng đã nhảy sang phe đối lập, những người khác đã chết trong các trận chiến hoặc đơn giản là bỏ công việc của đảng. Tuy nhiên, đảng đã trở nên mạnh hơn về mặt chính trị mặc dù trong thời gian đó đã mắc một số sai lầm. Trước hết, cần lưu ý những sai lầm cơ hội "tả khuynh" trong các vấn đề xây dựng kinh tế, chính trị và văn hóa. Sau đó, những sai lầm của những người "tả khuynh" là họ cho rằng mọi thứ đều không đúng cả trong và ngoài đảng. Lý Lập Tam đã đi theo con đường này vào năm 1930. Người ta biết rằng đường lối cơ hội "tả khuynh" của Lý Lập Tam đã bị Quốc tế Cộng sản phê phán. Các thành viên ĐCSTQ đã tin tưởng Quốc tế Cộng sản và tuân theo quyết định của họ về Lý Lập Tam. Nhậm Bật Thời, Lưu Thiếu Kỳ và Chu Ân Lai đã lên tiếng chống lại Lý Lập Tam. Sau năm 1928, Chu Ân Lai và Strakhov [Lý Lập Tam] đã đến thăm Moscow, học hỏi một chút ở đó, và bắt đầu tổ chức công việc trong ĐCSTQ. Khi trở lại Trung Quốc, họ đã triệu tập Hội nghị toàn thể lần thứ 3 của BCH TƯ ĐCSTQ, phê phán đường lối của Lý Lập Tam. Những người "tả khuynh" đã không đồng ý với điều này và yêu cầu triệu tập Hội nghị toàn thể lần thứ 4 của BCH TƯ ĐCSTQ. Với bước đi này, họ đã làm suy yếu uy tín của mình trong đảng, đặc biệt là vì họ không có kinh nghiệm thực tế về đấu tranh và xây dựng cách mạng. Để đạt được mục đích của mình, họ đã không tránh né việc tận dụng sự giúp đỡ của người cơ hội "hữu khuynh" Trần Độc Tú. Họ đã đấu tranh chống lại tất cả mọi người, chỉ coi mình là những người Bolshevik chính thống. Họ gọi Lưu Thiếu Kỳ là một người cơ hội vì ông, với tư cách là lãnh đạo phong trào công đoàn, trong điều kiện khủng bố tàn bạo của Quốc dân Đảng lúc bấy giờ, với mục đích bảo toàn sức mạnh của giai cấp công nhân, đã yêu cầu một cuộc rút lui có tổ chức. Trong giai đoạn 1931-1934, ban lãnh đạo đảng nằm trong tay những người "tả khuynh" này. Họ thậm chí đã nắm lấy các tổ chức đảng ngầm, đổ lỗi cho tôi, Mao Trạch Đông nói, về chủ nghĩa cơ hội, coi tôi là đại diện của đường lối "hữu khuynh" của đảng.

Từ thời điểm Đại hội lần thứ 6 của ĐCSTQ (1928) cho đến Đại hội lần thứ 7 (1945), 17 năm đã trôi qua. Trong số các thành viên BCH TƯ ĐCSTQ, được bầu tại Đại hội lần thứ 6, hiện tại chỉ còn lại 3 người, những người còn lại được bổ sung vào thành viên BCH TƯ ĐCSTQ tại Hội nghị toàn thể lần thứ 3 và 4 của BCH TƯ ĐCSTQ. Trong số những người được bổ sung có [cựu thành viên Bộ Chính trị BCH TƯ ĐCSTQ] Bác Cổ và [cựu Tổng Bí thư BCH TƯ ĐCSTQ] La Phù [Trương Văn Thiên], những người đã đứng về phía nhóm Vương Minh và lẻn vào BCH TƯ một cách bất hợp pháp. Trong giai đoạn 1930-1931, nhóm này đã xuất bản một cuốn sách nhỏ, trong đó tuyên bố rằng chủ nghĩa Bolshevik ở Trung Quốc bắt đầu từ họ. Sau đó, dưới áp lực của sự chỉ trích của chúng tôi, nhóm này đã sửa chữa những sai lầm của mình, nhưng không hoàn toàn. Tuy nhiên, điều này đã không ngăn cản chúng tôi bầu họ vào thành viên BCH TƯ ĐCSTQ tại Đại hội Đảng lần thứ 7.

Năm 1946, Bác Cổ đã tham gia các cuộc đàm phán với Quốc dân Đảng ở Trùng Khánh, và vào tháng 4 cùng năm, ông đã chết trong một vụ tai nạn máy bay cùng với [cựu lãnh đạo quân sự cộng sản] Diệp Đình và [cựu đại diện ĐCSTQ ở Trùng Khánh] Vương Nhược Phi. La Phù hiện đang ở Mãn Châu. Sai sót chính của ông là thiếu kinh nghiệm thực tế và ngoài ra, ông khá ba hoa.

Đối với Vương Minh, Mao Trạch Đông nói, ông ta vẫn chưa nhận ra những sai lầm trước đây của mình. Về ông ta, chúng tôi đã thực hiện một chính sách mềm dẻo, cố gắng tác động đến ông ta bằng các phương pháp thuyết phục. Ông ta, Mao Trạch Đông nói, có những thói quen của giai cấp tư sản. Trong Chiến tranh Trung-Nhật, Vương Minh đã đề xuất hạ thấp ĐCSTQ xuống vị thế của Quốc dân Đảng. Ông ta khăng khăng về việc ĐCSTQ và Quốc dân Đảng cùng quản lý các nhiệm vụ chính trị cấp bách nhất và do đó tin tưởng Quốc dân Đảng và trên thực tế đã thủ tiêu đường lối chính trị độc lập của ĐCSTQ. Sau khi đến Trung Quốc từ Moscow vào tháng 12 năm 1937, ông ta đã triệu tập một cuộc họp ở Vũ Hán mà không có sự cho phép của BCH TƯ ĐCSTQ và viết một cuốn sách nhỏ, được xuất bản vào tháng 3 năm 1938, kêu gọi đảng từ bỏ sự lãnh đạo của BCH TƯ. Điều đặc trưng là, khi vào năm 1937, [hiện là thành viên BCH TƯ ĐCSTQ, đại sứ tương lai tại Liên Xô] Vương Gia Tường trở về Trung Quốc từ Moscow, ông đã mang đến cho chúng tôi những hướng dẫn chương trình của Quốc tế Cộng sản, và khi Vương Minh đến từ Moscow, ông ta đã không mang đến cho chúng tôi bất cứ điều gì, trong khi những gì Vương Gia Tường mang đến, hóa ra lại rất có giá trị và hữu ích. Những hướng dẫn chương trình này đã giúp chúng tôi trong việc phát triển các nhiệm vụ cụ thể của riêng mình.

Tiếp tục mô tả giai đoạn thứ hai của lịch sử đảng, Mao Trạch Đông nói rằng trong thời gian đó, họ phải đấu tranh chống lại kẻ phản bội Trương Quốc Đào, cũng như với các khuynh hướng cơ hội khác. Trong cuộc đấu tranh này, cũng như sau đó, tư tưởng đảng Liên Xô đã giúp đỡ chúng tôi. Ví dụ, vào năm 1946, Đồng chí Stalin đã viết một lá thư cho Đại tá Razin về các vấn đề lịch sử quân sự, trong đó chỉ ra rằng rút lui là một hình thức đấu tranh hợp lý. Nhưng trong giai đoạn thứ hai của lịch sử đảng chúng tôi, theo ý kiến của những người "tả khuynh", rút lui được coi là một hành động cơ hội. Bây giờ, có thể thấy rằng họ đã sai lầm sâu sắc.

Vào tháng 1 năm 1935 tại Zunyi (tỉnh Quý Châu), BCH TƯ ĐCSTQ đã triệu tập một cuộc họp để đấu tranh chống lại những sai lầm "tả khuynh". Điều kiện của cuộc họp là bất lợi nhất vì Trương Quốc Đào đang tấn công chúng ta với một đội quân 60.000 người. Nhưng chúng ta đã không lúng túng và đã tiêu diệt hơn 30.000 quân của ông ta. Đồng thời, người ta phát hiện ra rằng Trương Quốc Đào là một người bạn tốt của Vương Minh và khi người sau được yêu cầu ở Moscow đưa ra lời giải thích về vấn đề này, ông ta đã trì hoãn câu trả lời của mình.

Vào đầu Chiến tranh Trung-Nhật, chúng tôi đã chịu tổn thất lớn về lực lượng quân sự. Chúng tôi chỉ còn lại khoảng 30.000 chiến sĩ và trong bối cảnh này, Vương Minh đã tuyên bố rằng những lực lượng này không đủ cho cuộc đấu tranh chống Nhật, khăng khăng về việc hòa tan họ vào lực lượng Quốc dân Đảng. Bây giờ rõ ràng đây là một đường lối sai lầm, bởi vì 30.000 người đã tạo nên bộ khung, trên đó đã phát triển Quân Giải phóng Nhân dân mạnh 3 triệu người hiện nay.

Tất cả những sai lầm này của Vương Minh đều đã được các đại biểu của Đại hội ĐCSTQ lần thứ 7 biết và chúng đã gây ra sự bất mãn chân thành của họ. Các đại biểu cũng biết về những sai lầm của Lý Lập Tam, Bác Cổ và La Phù và họ yêu cầu không bầu họ vào BCH TƯ. Tuy nhiên, vào thời điểm Đại hội, tình hình ở Trung Quốc đã thay đổi. Nhiều người trong số những người đã sai lầm đã hiểu ra sai lầm của mình và rút lui về phía sau. Việc học tập, phê bình và tự phê bình theo Chủ nghĩa Marx-Lenin đã được triển khai trong đảng. Và mặc dù có nhiều tranh luận tại Đại hội—có nên bầu Vương Minh, Lý Lập Tam, Bác Cổ và La Phù vào BCH TƯ hay không, họ vẫn được bầu bằng mọi giá với mục đích củng cố lực lượng đảng.

Bây giờ Lý Lập Tam làm việc trong các công đoàn, ông ta có kinh nghiệm lớn trong lĩnh vực này và ông ta xứng đáng với cách mạng hơn Vương Minh. Ông ta, cùng với Lưu Thiếu Kỳ, đã lãnh đạo phong trào công nhân ở Thượng Hải. Khi trở về Trung Quốc từ Liên Xô, ông ta đã không nói một lời xấu nào về Liên Xô và bây giờ đang cố gắng đền đáp sự tin tưởng đã thể hiện ở ông ta, trong khi vẫn còn một khoảng cách được tạo ra giữa BCH TƯ ĐCSTQ và Vương Minh.

Hơn nữa, Mao Trạch Đông nói rằng vào năm 1936, ĐCSTQ có tới 40.000 đảng viên, những người chủ yếu gia nhập đảng trong giai đoạn phong trào Xô viết. Hiện tại, đảng có hơn 3 triệu thành viên. Có 44 thành viên BCH TƯ, 33 thành viên dự khuyết.

Trước câu hỏi của tôi rằng liệu có bất kỳ sự dao động nào trong hàng ngũ đảng vào thời điểm hiện tại hay không, Mao Trạch Đông trả lời rằng có những biểu hiện của điều này, nhưng ở mức độ thấp hơn, trong ban lãnh đạo đảng.

Cuộc trò chuyện kết thúc tại đây.