Nhật ký cuộc trò chuyện giữa đại sứ đặc mệnh toàn quyền Liên Xô tại Tiệp Khắc và Tổng thống Beneš, 4 tháng Bảy 1937

Nhật ký về cuộc trò chuyện giữa đại sứ đặc mệnh toàn quyền

Liên Xô tại Tiệp Khắc và Tổng thống Beneš

4 tháng Bảy 1937

Praha

Beneš đã trò chuyện với tôi về những vấn đề nội bộ ở Liên Xô trong vòng hai tiếng rưỡi. Ông ấy hỏi tôi về tầm quan trọng của vụ án Tukhachevsky và băng đảng, nhưng sau khi tôi đang giải thích một cách chung chung, thì ông ta ngắt lời, và ông ta giải thích rằng tôi sẽ hiểu ý của ông ta khi nhìn về động cơ của chính sách đối ngoại mà ông đang làm đối với Liên Xô.

Là vấn đề trung tâm của các vấn đề, Beneš nói rằng các sự kiện ở Liên Xô [ vụ án Moskva] không làm ông ta ngạc nhiên và lo lắng, thậm chí ông ta đã trông đợi nó từ rất lâu, rằng ông tin rằng "chế độ Stalin" sẽ là người chiến thắng.... Ông hoan nghênh thắng lợi này và coi đó như một sự củng cố sức mạnh Xô viết , thắng lợi của những người đang cố gắng bảo vệ và duy trì sự hợp tác hòa bình giữa Liên Xô và Châu Âu...

Beneš nói rằng, trong những năm gần đây, ông rất coi trọng chính sách của Liên Xô đối với nền dân chủ Tây Âu như Pháp, Anh, Tiệp Khắc, như là một đồng minh trong công cuộc chống chủ nghĩa phát xít vì hòa bình....

Beneš nói rằng, ông tin vào "chế độ Stalin" chứ không phải bất kỳ nước Nga dân chủ nào như những nhà "cách mạng cấp tiến" đang rao giảng. Vì vậy, các vụ án ở Moscow, bao gồm cả vụ án Tukhachevsky, không nằm ngoài dự đoán của ông....

Beneš nhấn mạnh rằng, trong những lời kết tội của các phiên tòa đặc biệt ở Moscow, nhất về Tukhachevsky, vấn đề quan trọng không phải là gián điệp và phá hoại, mà là ở chỗ họ âm mưu trực tiếp lật đổ chế độ. Tukhachevsky, Yakir, Putn có lẽ họ không phải gián điệp, nhưng chính xác là những kẻ chủ mưu đối với kế hoạch đó. Tukhachevsky là một nhà quý tộc, một sĩ quan quân đội cũ, có bạn bè không chỉ ở Đức, mà còn Pháp. Tukhachevsky không phải là một Napoleon Nga, nhưng những mối quan hệ của ông ta với Đức, được hình thành trong thời kỳ hợp tác Reichswehr, có thể làm anh ta bị ảnh hưởng trong thời kỳ Hitler nắm quyền. Tukhachevsky có thể không hình dung ra anh ta "phạm tội" như thế nào khi liên hệ với Reichswehr, có thể anh ta nhìn nhận nước Đức như là "sự cứu rỗi" duy nhất trong cuộc chiến chống phần còn lại của châu Âu, trong một cuộc chiến tranh cách mạng thế giới, thì nhiều kẻ vẫn còn xem rằng Tukhachevsky không phải là một kẻ phản bội, mà là một vị cứu tinh của đất nước....

Beneš đã tiết lộ rằng, trong thời gian Tukhachevsky ở Pháp năm ngoái, Tukhachevsky đã có những cuộc trò chuyện cá nhân với những người bạn Pháp. Sau đó chính phủ Pháp biết, rồi đến Beneš. Số là trong cuộc trò chuyện này Tukhachevsky đã tỏ ra nghiêm túc về triển vọng phát triển mối quan hệ Xô - Đức dưới thời Hitler, một "thỏa thuận Rapallo" mới. Beneš cho rằng, cuộc nói chuyện này gây những lo ngại cho nước Pháp, tuy nhiên, Beneš cũng không loại trừ những nhân tố "chủ quan" khi cho rằng một số kẻ có thể bị ảnh hưởng bởi những động cơ: bất mãn, khao khát danh tiến, vô kỷ luật, phiêu lưu,... Beneš đã ám chỉ Yakir và Putn.

Beneš đã đề cập đến Yagoda. Beneš nói rằng ông ta biết về mọi âm mưu, và có thái độ chờ đợi xem điều gì sẽ xảy ra thay vì dập tắt. Một kẻ say sỉn, phóng túng và vô kỷ luật. Yagoda đóng vai Fouche. Từ thời Đại cách mạng Pháp, Beneš nói, cảnh sát chính trị là những kẻ cướp và găng tơ.

Beneš tin vào sự thắng lợi của "chế độ Stalin" bởi vì chế độ này không đánh mất đạo đức của nó, trong khi những kẻ rêu rao về "cuộc cách mạng thường trực" rõ ràng là bọn gian trá. Ở Moscow, chúng bị xử bắn, và cái gọi là "Cơn giông kinh hoàng ở châu Âu", là những lời xảo trá. Beneš không chỉ hiểu, mà còn tán thành các hành động của Moscow. Moscow đang tiếp tục con đường cách mạng....Stojadinovich hỏi Beneš như sau: "Beneš, ngài đang xích gần với người Nga. Sẽ ra sao nếu ngài tránh xa họ như Nam Tư đang làm ? Tiệp Khắc sẽ ra sao nếu Liên Xô sụp đổ ?".

Beneš hỏi rằng, tại sao Liên Xô không đi đến một thỏa thuận với người Đức ? Tôi đã trả lời và tôi rất ngạc nhiên về câu hỏi này, dường như nó nằm ngoài ranh giới những gì nên hỏi, và ngoài cung cách suy nghĩ của Beneš. Ông ta cười một cách ranh mãnh. Beneš trả lời rằng, ông ta có thể giải thích những ẩn ý đằng sau câu hỏi đó. Và ông ấy yêu cầu phải giữ bí mật một cách tuyệt đối: từ tháng giêng năm nay (1937), Beneš đã nhận được những thông tin về các cuộc tiếp xúc giữa Reichswehr và Hồng quân. Ông ta mong chờ xem nó kết thúc như thế nào. Đặc phái viên của Tiệp Khắc tại Berlin, Mastny, một người cung cấp thông tin rất chính xác.... Mastny đã có hai cuộc trò chuyện với các đại diện Reichswehr tại Berlin. Mastny đã chụp ảnh cùng họ. Beneš thậm chí còn nghi ngờ rằng những người này đang cố tình "để lộ thông tin mật". Nhưng rõ ràng cuộc trò chuyện này đã cho thấy những sự tiếp xúc của Reichswehr và Hồng Quân, và ông ta quan tâm rằng liệu Liên Xô có quay lại "hiệp ước Rapallo" với người Đức hay không. Beneš đã đặt ra một vấn đề, làm thế nào để bảo vệ đất nước Tiệp Khắc, nhưng ông bất lực. Hitler không tỏ ra muốn chiếm Tiệp Khắc ngay lập tức, mà muốn tạo ra một khối liên minh. Điều này có nghĩa là Tiệp Khắc sẽ phụ thuộc, và trở thành một nước chư hầu, và Beneš sau khi đã đấu tranh không ngừng nghỉ để giành độc lập khỏi Áo thì nay không muốn trở thành phụ thuộc Đức. Beneš nói rằng Moscow nên đánh giá nghiêm túc những lời này của ông và hiểu rằng mãi mãi Tiệp Khắc mong muốn một nền độc lập tự do đúng nghĩa như hiện nay. Tiệp Khắc sẽ không bao giờ chấp nhận bất kỳ sự nô dịch nào, sẽ đấu tranh cho tự do và dân chủ ở Châu Âu. Trong chừng mực, Tiệp Khắc sẽ là đồng minh của Moscow, trong chừng mực, chính sách Beneš sẽ là tiền đề cho mối quan hệ hữu nghị Xô - Tiệp. Không gì có thể lay chuyển tình hữu nghị này. Beneš đã đặt ra một vấn đề: điều gì sẽ xảy ra nếu không phải là Stalin mà Tukhachevsky, trở thành người giành chiến thắng ở Moscow ? Tiệp Khắc sẽ buộc phải duy trì tình hữu nghị với nước Nga của Tukhachevsky. Nhưng sau đó, Tiệp Khắc cũng phải thỏa thuận với Đức, và điều này tất yếu là Tiệp sẽ phụ thuộc vào Đức hoặc Nga. Và khả năng Tiệp sẽ phụ thuộc Đức, và không loại trừ Tukhachevsky sẽ bán đứng Tiệp cho Đức. Beneš coi trọng "Liên Xô hiện tại", "chế độ Stalin", bởi vì Stalin không có bất kỳ yêu sách nào đối với Tiệp Khắc và sự tôn trọng nhất định nào đó.

Cuối cùng, Beneš nhắc lại rằng, ông coi các vụ án Moscow là một biểu hiện của sự củng cố Liên Xô và chính sách hữu nghị với Liên Xô là trọng tâm trong chính sách đối ngoại của Tiệp Khắc.

Фашистский меч ковался в СССР. М., 1991. С. 359–353.