Biên bản cuộc trò chuyện đầu tiên với Mao Trạch Đông, Ngày 30 tháng Giêng 1949
Cuộc trò chuyện đầu tiên với Mao Trạch Đông diễn ra vào ngày 30 tháng 1 năm 1949. Các thành viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) gồm Chu Ân Lai, Lưu Thiếu Kỳ, Chu Đức và Nhậm Bật Thời, cùng với phiên dịch viên của Mao Trạch Đông là Trần Thiết, đã tham gia. Về phía chúng ta có các đồng chí Ivan Kovalev và E. Kovalev.
Sau những câu hỏi và trả lời ngắn gọn về chuyến bay, Mao Trạch Đông, theo sáng kiến của mình, đã trình bày chi tiết về tình hình quân sự ở Trung Quốc.
Về tình hình quân sự ở Trung Quốc
Mao Trạch Đông nhận định rằng, về bản chất, giai đoạn quân sự của Cách mạng Trung Quốc có thể coi là đã hoàn thành. Hiện tại, có 260 triệu dân nằm dưới sự cai trị của Quốc dân đảng, và 210 triệu dân ở các vùng giải phóng. ĐCSTQ có 2,2 triệu quân, trong đó 1,2 triệu ở khu vực Nam Kinh và 900 nghìn (lực lượng của Lâm Bưu) ở khu vực Bắc Bình (Bắc Kinh)-Thiên Tân. Tổng cộng, Quốc dân đảng có 1,1 triệu quân, rải rác từ Urumqi đến Thượng Hải, do đó khả năng cơ động kém. Tất cả các sư đoàn của Quốc dân đảng, ngoại trừ bốn sư đoàn, đã bị chúng ta đánh bại nhiều lần, nên chất lượng chiến đấu của họ thấp. Các sư đoàn tinh nhuệ nhất của Quốc dân đảng, được Mỹ trang bị, hoặc đã bị tiêu diệt hoặc bị bắt. Bạch Sùng Hy, người có lực lượng ở khu vực Vũ Hán, đã cử đại diện của mình đến gặp đại diện ĐCSTQ ở ba nơi để đàm phán, và một thỏa thuận đã đạt được với ông ta. Bạch Sùng Hy đang điều hai sư đoàn của mình đến khu vực Thượng Hải và Nam Kinh. Ông ta yêu cầu [Quyền Chủ tịch Trung Hoa Dân Quốc] Lý Tông Nhân loại bỏ [người đứng đầu Lập pháp viện] Tôn Khoa khỏi chức thủ tướng. Chúng ta biết rằng Tưởng Giới Thạch đã để Tôn Khoa làm thủ tướng để, dù đã nghỉ hưu, ông ta vẫn có thể thực sự điều hành chính phủ. Những người cộng sản có tài liệu chứng minh rằng Tưởng Giới Thạch, ngay cả sau khi từ chức, vẫn tiếp tục kiểm soát lực lượng Quốc dân đảng, ví dụ như ở Tây An. Quốc dân đảng sẽ tổ chức kháng cự ở phía nam, tại các vùng ven biển Chiết Giang. Quốc dân đảng sẽ không chiến đấu quyết liệt để bảo vệ Nam Kinh và Thượng Hải.
Theo ý kiến của Mao Trạch Đông, xét theo tâm trạng của giới tư bản và công chúng Nam Kinh và Thượng Hải, các thành phố này có thể đi theo con đường của Bắc Bình (Bắc Kinh) – tức là đầu hàng vô điều kiện dưới các điều kiện nhất định để tránh bị phá hủy. Tuy nhiên, những người cộng sản lập kế hoạch của họ dựa trên kịch bản xấu nhất. Họ đang chuẩn bị, sau một thời gian nghỉ ngơi và chuẩn bị ngắn, để chiếm các thành phố này bằng vũ lực. Việc giải quyết hòa bình các sự kiện ở Bắc Bình (Bắc Kinh) đã rút ngắn thời gian nghỉ ngơi và chuẩn bị cho các lực lượng này để tấn công. Thời gian cần thiết không chỉ để nghỉ ngơi mà còn:
a) Để củng cố và giáo dục 300 nghìn lính Quốc dân đảng bị bắt, những người gần đây đã gia nhập Quân Giải phóng Nhân dân. b) Để thắt chặt hậu phương và khôi phục các tuyến đường sắt bị phá hủy, vốn cung cấp cho tiền tuyến. c) Để tích lũy đạn dược từ sản xuất hiện tại, vì dự trữ còn ít. Vấn đề phức tạp bởi thực tế là cần đạn dược cho các loại vũ khí của Mỹ, Nhật Bản, Tiệp Khắc và Liên Xô. d) Cần thời gian để chuẩn bị cán bộ quản lý các vùng Thượng Hải và Nam Kinh, vì không thể hoàn toàn dựa vào cán bộ địa phương. 20 nghìn người đang được chuẩn bị. Cũng sẽ cần nỗ lực để thanh lý bộ máy quản lý lực lượng Quốc dân đảng ở miền bắc Trung Quốc, thuộc quyền quản lý của Phó Tác Nghĩa. e) Cần thời gian để chuẩn bị các ban quản lý kinh tế của các vùng Thượng Hải và Nam Kinh – có ít lương thực, nên tích trữ. Chúng ta không có đủ thời gian để in tiền cho các vùng này.
Việc chiếm Nam Kinh của lực lượng Giải phóng Nhân dân nên được hoãn lại cho đến tháng 4. Tất nhiên, hiện tại cũng có thể tiến hành tấn công, nhưng trong trường hợp này, cơ hội thành công sẽ là 80%. Tuy nhiên, vào tháng 4, sẽ có 100% cơ hội thành công. Để chiến thắng chắc chắn ở các vùng Nam Kinh và Thượng Hải, sẽ phải điều chuyển lực lượng của Lâm Bưu, vốn là những lực lượng tốt nhất, từ khu vực Bắc Bình (Bắc Kinh) xuống phía Nam và phía Tây để Quốc dân đảng không có cơ hội đưa quân tiếp viện lớn từ đó vào khu vực Nam Kinh-Thượng Hải. Tình hình ở khu vực Bắc Bình (Bắc Kinh) phức tạp và sẽ cần một thời gian để củng cố vững chắc ở đây.
Lực lượng của Phó Tác Nghĩa vẫn chưa rời Bắc Bình (Bắc Kinh). [Chúng tôi] nghĩ rằng trong một hai ngày tới [họ] sẽ rời đi. Việc bảo vệ kho tàng và trật tự trong thành phố vẫn do lực lượng Quốc dân đảng quản lý. Trong vài ngày tới, chúng ta sẽ điều bốn sư đoàn của mình vào Bắc Bình (Bắc Kinh) và dần dần sẽ thay thế các đội canh gác của Quốc dân đảng. Một ban quản lý thành phố thống nhất đã được bổ nhiệm, gồm 7 người, trong đó 4 là đảng viên cộng sản, bao gồm chủ tịch Diệp Kiếm Anh (Tham mưu trưởng PLA). Lực lượng của Phó Tác Nghĩa, với hơn 200 nghìn người, sẽ được chia thành hai nhóm – một sẽ được di chuyển về phía đông bắc Nam Kinh, và nhóm kia – về phía tây nam, nơi họ phải tái tổ chức. Vì các lực lượng này không bị đánh bại trong trận chiến mà đầu hàng chúng ta một cách hòa bình theo các điều kiện nhất định, quá trình tái tổ chức này phức tạp và được chia thành nhiều giai đoạn. Giai đoạn đầu tiên sẽ mất một tháng, trong đó không có sự tái tổ chức nào diễn ra, tất cả nỗ lực sẽ được hướng tới việc kích động và làm suy yếu nội bộ. Giai đoạn thứ hai sẽ diễn ra sau đó, khi những sĩ quan phản động nhất sẽ bị loại khỏi các sư đoàn; những kẻ ngoan cố nhất sẽ bị trục xuất ngay lập tức khỏi quân đội, những người khác sẽ được đưa đi các khóa học giáo dục chính trị, sau đó phần lớn sẽ được gửi về nhà, và một phần sẽ được sử dụng để huấn luyện quân dự bị. Ở giai đoạn thứ ba, một tổ chức thực sự sẽ được tiến hành để trộn lẫn và pha loãng các phần tử Quốc dân đảng trong các đơn vị được tổ chức lại của Quân Giải phóng Nhân dân. Cứ ba người Quốc dân đảng cũ sẽ có 8 người từ Quân Giải phóng Nhân dân. Cho đến khi quá trình tái tổ chức này về cơ bản hoàn tất, việc điều động lực lượng chính của chúng ta khỏi khu vực Bắc Bình (Bắc Kinh) là nguy hiểm.
Trước câu hỏi của tôi rằng liệu việc tạm dừng tấn công trong 2-3 tháng có thể cho Quốc dân đảng khoảng thở để vượt qua sự hoảng loạn, tập hợp và tổ chức kháng cự, vì việc những người Nam Kinh đồng ý đàm phán hòa bình cho thấy họ cần khoảng thở đến mức nào, Mao Trạch Đông đã trả lời: động thái hòa bình của Quốc dân đảng, thay vì làm suy yếu những người cộng sản, đã củng cố hàng ngũ của họ và gây ra sự suy thoái trong hàng ngũ Quốc dân đảng đến mức Quốc dân đảng không thể quản lý được nữa. Kháng cự sẽ được tổ chức, nhưng họ sẽ không thành công trong bất cứ điều gì nghiêm trọng. Khi những người cộng sản hoàn tất việc chuẩn bị và tấn công chắc chắn, tàn dư của lực lượng Quốc dân đảng sẽ bị tiêu diệt.
Về thái độ của ĐCSTQ đối với những sai lầm của mình
Hơn nữa, Mao Trạch Đông tuyên bố rằng ông ấy muốn thảo luận với tôi các vấn đề về chính sách đối ngoại, quân sự, kinh tế và thái độ đối với Quốc dân đảng. Đồng thời ông ấy nói: “Xin hãy xem xét rằng Trung Quốc đã tụt hậu xa so với Nga, chúng tôi là những người Mác-xít yếu kém, mắc nhiều sai lầm và nếu nhìn vào công việc của chúng tôi theo thước đo của Nga thì sẽ thấy rằng chúng tôi không có gì.” Tôi trả lời rằng những lời này, có thể, thể hiện sự khiêm tốn của các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Trung Quốc, nhưng thật khó để đồng ý với họ. Một người không thể quản lý một cuộc nội chiến ở Trung Quốc trong 20 năm và dẫn đến một chiến thắng như vậy mà lại là một người Mác-xít yếu kém. Về những sai lầm, tất cả các đảng đang hoạt động đều mắc phải. Đảng của chúng ta cũng mắc sai lầm nhưng kiên quyết tuân thủ quy tắc không ngừng vạch trần những sai lầm của chính mình để không lặp lại chúng và học hỏi từ chúng.
Mao Trạch Đông nói thêm rằng họ thường xuyên mắc lỗi và thường xuyên sửa chữa chúng, và đưa ra một ví dụ. Năm 1946, ĐCSTQ đã phạm sai lầm trong việc tiến hành cải cách ruộng đất. Khi [họ] bắt đầu xem xét thì hóa ra từ năm 1933 họ đã viết hoàn toàn đúng về cải cách ruộng đất, nhưng họ đã quên vào năm 1946. Nếu điều này được đọc lại vào năm 1946 thì những sai lầm này sẽ không bị mắc phải. Họ một lần nữa tái bản vào năm 1946 những gì đã được viết về cải cách ruộng đất vào năm 1933 và công khai tuyên bố sai lầm này của họ với nông dân, chịu hoàn toàn trách nhiệm về những sai lầm, vì lãnh đạo chịu trách nhiệm về những sai lầm của các cán bộ cấp dưới, mặc dù bản thân lãnh đạo không phạm những sai lầm này. Tôi lưu ý rằng không thể đồng ý với tuyên bố của Mao Trạch Đông rằng nếu nhìn vào Cách mạng Trung Quốc theo thước đo của Nga, thì sẽ thấy không có gì. Trước hết, Cách mạng Trung Quốc đại diện cho một sự kiện lịch sử vĩ đại; thứ hai, sẽ không chính xác khi áp dụng thước đo của Nga vào thực tế lịch sử cụ thể mà cách mạng ở Trung Quốc đang diễn ra. Như để xác nhận điều này, Mao Trạch Đông nói rằng ĐCSTQ vào năm 1936 ở các vùng Xô viết đã thể hiện sự giáo điều, sao chép các phương pháp của Liên Xô, điều này sau đó đã dẫn đến một thất bại nghiêm trọng. Mao Trạch Đông, nửa đùa nửa thật, đã nói câu sau: “Mặc dù Trung Quốc lạc hậu so với Nga tôi cho rằng nông dân Trung Quốc ý thức hơn tất cả công nhân Mỹ và nhiều công nhân Anh.”
Giáo dục Mác-xít cho cán bộ ĐCSTQ
Ông ấy nói thêm rằng một trong những nhiệm vụ lớn của ĐCSTQ là giáo dục Mác-xít cho cán bộ. Họ từng cho rằng cán bộ phải đọc tất cả tài liệu Mác-xít. Bây giờ họ tự thuyết phục rằng điều này là không thể, vì cán bộ của họ đang học đồng thời tiến hành rất nhiều công việc thực tế. Do đó, họ yêu cầu cán bộ của họ đọc 12 tác phẩm Mác-xít. Kể tên các tác phẩm này (Tuyên ngôn, Từ không tưởng đến khoa học, Nhà nước và Cách mạng, Vấn đề Leninism, v.v.) ông ấy không đề cập đến một tác phẩm Mác-xít nào của Trung Quốc. Tôi sau đó hỏi Mao Trạch Đông liệu ông ấy có cho rằng đúng không khi trong danh sách 12 cuốn sách để khai sáng đảng cho cán bộ ĐCSTQ không có một tác phẩm nào của các nhà lãnh đạo ĐCSTQ, làm sáng tỏ, về mặt lý thuyết, kinh nghiệm của Cách mạng Trung Quốc. Mao Trạch Đông trả lời rằng ông ấy, với tư cách là lãnh đạo đảng, không mang lại điều gì mới cho chủ nghĩa Mác-Lênin, và không thể đặt mình ngang hàng với Mác, Ăng-ghen, Lênin và Stalin. Nâng ly chúc sức khỏe đồng chí Stalin, ông ấy nhấn mạnh rằng nền tảng của những thắng lợi hiện tại của Cách mạng Trung Quốc nằm ở giáo lý Lênin-Stalin và rằng Stalin không chỉ là thầy của các dân tộc Liên Xô mà còn là thầy của nhân dân Trung Quốc và nhân dân toàn thế giới. Mao Trạch Đông nói về bản thân mình rằng ông ấy là học trò của Stalin và không coi trọng các tác phẩm lý luận của riêng mình, rằng họ chỉ đơn thuần thực hiện giáo lý chủ nghĩa Mác-Lênin, mà không làm phong phú thêm bất cứ điều gì. Hơn nữa, ông ấy đích thân gửi một bức điện tín nghiêm khắc đến các địa phương, cấm liệt kê tên ông ấy cùng với tên của Mác, Ăng-ghen, Lênin và Stalin, mặc dù ông ấy phải tranh luận về điều này với những người đồng chí thân cận nhất của mình.
Tôi trả lời rằng điều này nói lên sự khiêm tốn của Mao Trạch Đông, nhưng không thể đồng ý với ông ấy. Chủ nghĩa Mác-Lênin không được áp dụng ở Trung Quốc một cách máy móc, mà trên cơ sở tính đến những đặc thù của điều kiện cụ thể của Trung Quốc. Cách mạng Trung Quốc có con đường riêng của mình, mang đến cho nó vẻ ngoài của một cuộc cách mạng chống đế quốc. Do đó, việc làm sáng tỏ kinh nghiệm của ĐCSTQ không thể không có giá trị lịch sử, không thể không làm phong phú thêm khoa học Mác-xít. Liệu có thể phủ nhận rằng việc tổng kết kinh nghiệm Trung Quốc có giá trị lý luận đối với phong trào cách mạng của các nước châu Á không? Tất nhiên là không. Mao Trạch Đông nhận xét rằng với họ, những người ủng hộ [Phó Tổng tư lệnh ĐCSTQ] Vương Minh đã nhấn mạnh chính vào tính đặc thù của Trung Quốc để đấu tranh chống lại đường lối của đảng. Tôi trả lời rằng thông thường các phần tử dân tộc chủ nghĩa sử dụng các đặc điểm lịch sử cụ thể của đất nước họ để làm chệch hướng đảng sang con đường chuyển đổi tư sản; tuy nhiên, những người Mác-xít xem xét những đặc điểm này để lãnh đạo cách mạng theo con đường Mác-Lênin, mà [tuyên bố này] Mao Trạch Đông đã chọn không tranh luận.
Cuộc trò chuyện kết thúc tại đây.
APRF: F. 39, Op. 1, D. 39, Ll. 1-6.