Báo cáo gửi Stalin, 13 tháng Tư 1949
Báo cáo gửi đồng chí Filippov [Stalin]
Ngày 9 tháng 4, một cuộc gặp kéo dài ba giờ đã diễn ra với đồng chí Mao Trạch Đông, với sự tham dự của các đồng chí Chu Đức, Chu Ân Lai và Lưu Thiếu Kỳ - các thành viên Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).
Trong cuộc trò chuyện, đồng chí Mao Trạch Đông đã tóm tắt các vấn đề sau:
Đánh giá về công việc và quyết định của Hội nghị toàn thể lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ: Hội nghị đã diễn ra ở một cấp độ tư tưởng chính trị cao. Các bài phát biểu của các thành viên Ban Chấp hành Trung ương đều sôi nổi và giàu nội dung, ngoại trừ Vương Minh, người đã phát biểu nhiều lần nhưng không rõ ràng và không thỏa đáng. Các thành viên Ban Chấp hành Trung ương yêu cầu ông ta phải thừa nhận tất cả những sai lầm trước đây của mình, nhưng ông ta đã không làm điều đó một cách triệt để.
Khoản vay từ Liên Xô: Đồng chí Mao Trạch Đông bày tỏ lòng biết ơn đối với Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô (VKP(b)), và đặc biệt là đồng chí Filippov, vì sự hỗ trợ to lớn này. Ông nhấn mạnh rằng khoản vay này là sự bảo đảm cho chiến thắng của Cách mạng Trung Quốc và là biểu tượng của tình hữu nghị giữa hai dân tộc vĩ đại.
Đồng chí Mao Trạch Đông yêu cầu được giúp đỡ để lập kế hoạch sử dụng khoản vay một cách hợp lý, ưu tiên phục hồi các ngành công nghiệp chủ chốt và đường sắt. Ông cũng nhấn mạnh rằng Trung Quốc rất cần các chuyên gia Liên Xô đến sớm nhất có thể.
Đồng chí Mao Trạch Đông cũng thông báo rằng Chính phủ Mỹ, thông qua bên thứ ba (Citibank), đang đề nghị một khoản vay từ 100 đến 300 triệu đô la. Ông xem đề nghị này như một âm mưu để kéo Trung Quốc vào một thỏa thuận không nhằm mục đích giúp đỡ nhân dân Trung Quốc, mà là để cứu chủ nghĩa tư bản Mỹ khỏi khủng hoảng (tương tự Kế hoạch Marshall) và đặt nhân dân Trung Quốc dưới ách thống trị, giống như những gì đã xảy ra dưới chế độ Tưởng Giới Thạch.
Tình hình quân sự ở Trung Quốc và triển vọng chiến tranh chống lại lực lượng Quốc dân Đảng: Đồng chí Mao Trạch Đông cho rằng chiến thắng trước lực lượng Quốc dân Đảng đã được quyết định và chiến tranh đã kết thúc.
Ông không mong đợi những trận đánh lớn. Có khả năng Sông Dương Tử sẽ được vượt qua mà không cần nhiều trận chiến.
Kết luận này dựa trên ba cơ sở:
Thứ nhất, lực lượng Quốc dân Đảng bảo vệ Sông Dương Tử và các thành phố Nam Kinh, Thượng Hải và Hán Khẩu ít hơn hai lần rưỡi so với lực lượng của ĐCSTQ ở bờ Bắc Dương Tử.
Thứ hai, Quốc dân Đảng không đoàn kết. Một số tướng lĩnh, như Bạch Sùng Hy với 32 sư đoàn, đã liên hệ với ĐCSTQ để đàm phán giải quyết vấn đề bằng biện pháp hòa bình, tương tự như trường hợp của tướng Phó Tác Nghĩa ở Bắc Bình [Bắc Kinh].
Thứ ba, các nhà lãnh đạo chính phủ Quốc dân Đảng, đặc biệt là Lý Tông Nhân và Hà Ứng Khâm, không tin vào khả năng của lực lượng Quốc dân Đảng trong việc chống lại cuộc tấn công vượt sông Dương Tử. Do đó, họ đã liên hệ với ĐCSTQ, bày tỏ ý định bay đến Bắc Bình để thỏa thuận về việc chuyển giao chính quyền trung ương và các thành phố Nam Kinh, Thượng Hải cho ĐCSTQ.
Đồng chí Mao Trạch Đông cũng cho biết, sau những lời chỉ trích gay gắt của Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ tại các cuộc họp và trên báo chí, các đại diện của chính phủ Quốc dân Đảng đã thay đổi thái độ kiêu ngạo ban đầu. Tại các cuộc tham vấn chính thức, họ vẫn giữ thái độ cũ, nhưng trong các cuộc họp kín riêng lẻ với ĐCSTQ, họ về cơ bản đã đồng ý với tất cả các điều kiện được đưa ra, chỉ giới hạn ở một số yêu cầu nhất định, đặc biệt là việc không công khai danh sách tội phạm chiến tranh. Họ đồng ý rằng Quân Giải phóng Nhân dân phải vượt sông Dương Tử và chiếm Nam Kinh và Thượng Hải, nhưng yêu cầu việc này diễn ra sau khi các cuộc đàm phán hòa bình kết thúc.
Về thành phố Thượng Hải và các đặc thù của nó: Đồng chí Mao Trạch Đông đặc biệt nhấn mạnh vấn đề này. Ông nói rằng ngay cả khi lực lượng Quốc dân Đảng chống cự khi ĐCSTQ vượt sông Dương Tử, ĐCSTQ vẫn sẽ vượt qua và chiếm Nam Kinh và Thượng Hải.
Tuy nhiên, việc chiếm các thành phố này sẽ dễ hơn việc quản lý chúng. Thượng Hải là một thành phố đặc biệt, là trung tâm của các lợi ích kinh tế và chính trị của các nhà tư bản nước ngoài, là trung tâm của các hoạt động phản cách mạng, gián điệp và tình báo của Quốc dân Đảng và nước ngoài.
Hơn 8 triệu người sống ở Thượng Hải và các khu vực ngoại ô. Phần lớn công nghiệp lớn, các trạm điện (200 nghìn kilowatt), hệ thống cấp nước, xe điện, xe buýt hầu như đều thuộc về các nhà tư bản Mỹ. Ông bày tỏ lo ngại rằng nếu xảy ra biến động, người Mỹ sẽ làm tê liệt đời sống của thành phố.
Sự lo lắng này liên quan đến việc ĐCSTQ thiếu kinh nghiệm quản lý một thành phố lớn như vậy và thiếu chuyên gia có khả năng điều hành các nhà máy điện, hệ thống cấp nước, các xí nghiệp dệt may lớn và các xí nghiệp khác.
Do đó, ĐCSTQ vẫn chưa quyết định dứt khoát về việc có nên chiếm Thượng Hải hay không. Ông đề nghị Ban Chấp hành Trung ương VKP(b) giúp đỡ bằng cách cử chuyên gia, đặc biệt là cho Thượng Hải, đến vào thời điểm thành phố được chiếm. Đồng thời, ông cũng đề nghị giúp đỡ chuyên gia chống gián điệp và tình báo.
Trong trường hợp chiếm được Nam Kinh và Thượng Hải, đồng chí Diêu Khánh Tường, Bí thư Cục Trung ương Trung Quốc, sẽ được bổ nhiệm làm Bí thư Thành ủy Thượng Hải. Thị trưởng Thượng Hải dự kiến sẽ là Tướng Trần Nghị, và Thị trưởng Nam Kinh là Tướng Lưu Bá Thừa.
Đồng chí Mao Trạch Đông cũng lo ngại về cách cung cấp thực phẩm và nguyên liệu cho Thượng Hải, vì không thể chỉ dựa vào đường sắt và ĐCSTQ không có hải quân. Ông đề nghị báo cáo vấn đề này.
Về tiến trình đàm phán hòa bình với chính phủ Quốc dân Đảng: Tóm tắt về các cuộc đàm phán, đồng chí Mao Trạch Đông đưa ra kết luận rằng Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ có thể sẽ thay đổi quan điểm trước đây về quan hệ với các nước tư bản.
Trước đây, ĐCSTQ theo đuổi chính sách không công nhận các nước tư bản và các văn phòng đại diện ngoại giao của họ tại Trung Quốc, tức là chính sách "ngoại giao tự do".
Tuy nhiên, hiện tại, khi sắp nắm quyền lực trung ương (cũng như tính đến lợi ích kinh tế đặc biệt của các nước tư bản ở Thượng Hải), ĐCSTQ sẽ buộc phải áp dụng chính sách "ngoại giao nửa tự do". Tức là, trong một số trường hợp, sẽ thiết lập quan hệ trên thực tế với họ, nhưng không cho phép hợp thức hóa chính thức các quan hệ ngoại giao này.
Quan hệ với các nước tư bản phải được duy trì sao cho ĐCSTQ có thể thay đổi quan điểm bất cứ lúc nào vì lợi ích của cách mạng.
Đây chưa phải là quyết định cuối cùng, nhưng ĐCSTQ đang nghiêng về hướng chính sách này trong lĩnh vực ngoại giao với các nước tư bản.
Nhận xét của tôi về các vấn đề liên quan:
Tôi cho rằng các đồng chí Trung Quốc, cả trong lĩnh vực quân sự lẫn đàm phán hòa bình, đang quá lạc quan. Điều này không chỉ giới hạn ở Bộ Chính trị mà còn cả các đồng chí lãnh đạo khác.
Sự lạc quan của các lãnh đạo: Nhiều người tin rằng việc vượt sông Dương Tử và chiếm Nam Kinh, Thượng Hải, Hán Khẩu sẽ diễn ra mà không có trận chiến, theo kịch bản ở Bắc Bình. Tuy nhiên, tôi muốn lưu ý một số hành động của chính phủ và quân đội Quốc dân Đảng:
Quốc dân Đảng đang xây dựng các công trình phòng thủ kiên cố dọc theo toàn bộ bờ Nam sông Dương Tử.
Tất cả các cửa sông đổ vào Dương Tử từ phía Bắc đều bị phong tỏa.
Không quân Quốc dân Đảng đang hoạt động mạnh mẽ, ném bom và bắn phá các lực lượng và mục tiêu quân sự của Quân Giải phóng Nhân dân, đặc biệt là các phương tiện vượt sông.
Theo lệnh của tướng Bạch Sùng Hy, người đang cố gắng liên lạc với ĐCSTQ để đàm phán hòa bình, các cây cầu và đường hầm đường sắt đang bị phá hủy.
Khi tôi hỏi đồng chí Chu Đức về việc này, ông trả lời rằng Bạch Sùng Hy là một trong những tướng lĩnh phản động và xảo quyệt nhất của Quốc dân Đảng, bên cạnh Phó Tác Nghĩa.
Hành vi mâu thuẫn của các đại diện Quốc dân Đảng: Các đại diện Quốc dân Đảng tại các cuộc đàm phán chính thức sợ phải thể hiện quan điểm thật của mình, chỉ tuân theo chỉ thị được giao. Tuy nhiên, trong các cuộc họp kín, họ lại đồng ý hoàn toàn với các điều kiện của ĐCSTQ.
Hành vi của Lý Tông Nhân, Hà Ứng Khâm và Bạch Sùng Hy cũng cho thấy họ vừa sợ Tưởng Giới Thạch và người Mỹ, nên công khai áp dụng chính sách cứng rắn, vừa bí mật ve vãn với ĐCSTQ để tìm kiếm đặc quyền riêng trong trường hợp thất bại.
Các âm mưu của đế quốc Mỹ: Những nỗ lực của Mỹ nhằm thiết lập quan hệ với ĐCSTQ không chỉ thể hiện qua đề xuất cho vay của Citibank.
Ví dụ, vào ngày 9 tháng 4, một bức điện từ Hồng Kông đã được nhận từ 10 hiệp hội thương mại Mỹ, đề nghị được gặp đại diện của South Mills để đàm phán thương mại. Ban Chấp hành Trung ương ĐCSTQ đã không trả lời bức điện này.
Tôi sẽ có các cuộc gặp với các đồng chí Chu Đức, Chu Ân Lai, Nhậm Bật Thời và đồng chí Lưu Hiểu - Bí thư Thành ủy tương lai của Thượng Hải, để tìm hiểu sâu hơn về các vấn đề này và sẽ báo cáo nội dung của từng cuộc trò chuyện một cách riêng biệt.
Số 318 - Kovalev, 13/4