P.14 BƯỚC NGOẶT CHIẾN LƯỢC TRẬN CHIẾN SÔNG VOLGA

Đây quả thực là một trong những trận chiến vĩ đại nhất mà lịch sử quân sự đã được chứng kiến. Hãy tự đánh giá xem: trận bao vây ở Cannae do Hannibal thực hiện đã trở thành một trận kinh điển về chiến tranh công thành, bao vây tiêu diệt kẻ địch. Trong trận này phía quân La Mã có 63 ngàn bộ binh và 6 ngàn kỵ binh, còn Hannibal có 40 ngàn bộ binh, đánh mạnh vào hai bên sườn bộ binh quân La Mã và buộc chúng chui vào rọ đã chuẩn bị sẵn. Hannibal kéo sập “Móng ngựa” bằng cách tung kỵ binh từ tuyến sau lên. Toàn bộ quân La Mã đã bị tiêu diệt. Chính là trận Stalingrad cũng đã dàn được thế trận như vậy.

Vào đầu thế kỷ 19, Napoleon đã huy động hơn 600 ngàn quân để hòng chiếm nước Nga. Còn ở trận Stalingrad, riêng phía Đức đã tham gia hơn một triệu quân, 675 xe tăng, hơn 10 ngàn vũ khí pháo, 1.216 máy bay. Về phía Hồng quân cũng tham gia trên một triệu quân, 15.500 vũ khí pháo và cối, 1.463 xe tăng và 1.350 máy bay.

Về mặt không gian, trận Stalingrad kéo dài trên trận tuyến hơn 500km. Hàng trăm tướng lĩnh dày dặn kinh nghiệm nhất, hàng ngàn chiến công được lập ở tất cả các cấp từ nguyên soái đến người binh nhì.

Tuy vậy, đến những năm 60, một số tác giả đã “xoay chiều”, có nhiều tác giả đã thay đổi cách đánh giá của mình. Năm 1961, bộ sách sáu tập về lịch sử “Chiến Tranh Vệ Quốc Vĩ Đại 1941 – 1945”. Trong đó chiến dịch Stalingrad được dành 73 trang, trong đó không hề nhắc một chữ nào đến tên Stalin, thậm chí hoàn toàn đưa những tên tuổi khác vào lịch sử tổ chức trận chiến Stalingrad vĩ đại. Chúng ta hãy thử lật lại một số đoạn của tác giả này:

“Ngày 6 tháng 10, Tư lệnh Phương diện quân Stalingrad – Thượng tướng Yeryomenko và Ủy viên Hội đồng Quân sự - Trung tướng N.S. Khrushchev gửi Bộ Tư lệnh kiến nghị của mình về tổ chức và tiến hành trận tấn công”.

Chúng ta hãy xem trong hồi ký của mình – Nguyên soái Yeryomenko nhắc đến “sáng kiến” về kế hoạch trận Stalingrad như thế nào:

“Vào tháng 9 năm 1942, tôi nói chuyện với Tổng tư lệnh:

- Đồng chí Stalin, đã đến lúc cần chuẩn bị để tiến lên phía bắc hoặc xuống phía nam, các điều kiện đã chín muồi.

- Tốt, đồng chí Yeryomenko – Stalin trả lời – Chúng ta sẽ chuẩn bị để chuyển hướng.

Sau đó, tôi đã nói lại câu chuyện này với Nikita Khrushchev (nên nhớ cuốn hồi ký này xuất bản năm 1961, tức là khi Khrushchev đã là Tổng Bí thư). Trong cuộc nói chuyện, chúng tôi đã bàn cụ thể về kế hoạch tấn công, về lực lượng dự bị,… Sau đó, chúng tôi đã thảo thành kế hoạch và gửi cho Tổng tư lệnh, trên cơ sở đó đã xuất hiện văn kiện về ý tưởng tấn công phát xít Đức ở mặt trận Stalingrad”.

Nếu theo các đoạn trích dẫn này thì công lao khởi thảo kế hoạch tấn công ở mặt trận Stalingrad với tất cả ánh hào quang chiến thắng của nó đều thuộc về Yeryomenko và Khrushchev?

Vậy trong thực tế thì ý tưởng về chiến dịch Stalingrad hình thành thế nào? Ai là người khởi thảo và ai là người thực hiện?

Hitler khi thực hiện ý đồ chiếm khu vực dầu mỏ, đã quyết định ném quân đoàn số 4 từ hướng Kavkaz sang mặt trận Stalingrad, với ý đồ chia cắt nước Nga thành hai phần. Đứng trước âm mưu này, Hồng quân cần phải tập trung mọi lực lượng để bảo vệ Stalingrad.

Ngày 27/8/1942, Stalin cho gọi Zhukov về Moskva, trông ông không được khỏe, sau khi chào hỏi, ông nói:

- Mọi việc ở phía nam không được tốt, rất có nguy cơ là quân Đức sẽ chiếm được Stalingrad và sẽ tiến đến gần mỏ dầu ở Baku.

Stalin hạ thấp giọng và tiếp:

- Hội đồng Quốc phòng đã quyết định bổ nhiệm đồng chí là Phó Tổng tư lệnh và quyết định cử đồng chí đến khu vực Stalingrad. Hiện nay, ở đó đã có các đồng chí Vasilevsky, Malenkov và Malyshev, khi nào thì đồng chí có thể đi được?

Zhukov trả lời:

- Tôi cần một ngày, thưa đồng chí Stalin. Tôi cần nghiên cứu kỹ tình hình ở Bộ Tổng tham mưu, ngày mai tôi sẽ tới Stalingrad.

Stalin nói:

- Rất tốt, anh có đói không? Đột nhiên Stalin hỏi – Chúng ta cùng ăn nhẹ một chút nhé.

Họ đã ngồi uống trà và một vài món ăn nhẹ.

Sau đó, Stalin thông báo tình hình ở mặt trận, và nói:

- Tôi đã điều hai quân đoàn dự bị số 24 và 66 để tấn công vào bên cạnh sườn của quân địch. Anh cần phải có các hành động để ngày 2 tháng 9 quân đoàn của tướng Moskalenko phải chuyển sang phản công và nhanh chóng đưa hai quân đoàn 24 và 66 vào trận, nếu không sẽ rất khó giữ Stalingrad.

Sau khi đến mặt trận, Zhukov đã cùng Vasilevsky và Tư lệnh Phương diện quân Trung tướng Gordov khởi thảo kế hoạch cụ thể để thực hiện mệnh lệnh mà Stalin đã trao là phải đưa quân đoàn cận vệ số một vào phản công – Zhukov đã điện thoại cho Stalin và xin phép lùi trận phản công đến ngày 6 tháng 9, Stalin đồng ý và yêu cầu Vasilevsky nhanh chóng trở về Moskva.

Ngày 3 tháng 9, Stalin điện cho Zhukov:

- Tình hình ở Stalingrad rất xấu. Stalingrad có thể bị chiếm ngày hôm nay hoặc ngày mai, nếu cụm quân phía bắc không hỗ trợ kịp thời. Hãy yêu cầu tư lệnh các đơn vị phía tây và tây bắc Stalingrad nhanh chóng tấn công quân địch để cứu nguy cho Stalingrad. Không được phép chậm trễ, sự chậm trễ là tội lỗi. Hãy đưa tất cả không quân vào trận để hỗ trợ Stalingrad.

Zhukov tiếp tục đề nghị chuẩn bị để tấn công vào ngày 5 tháng 9. Cuối cùng Stalin đồng ý nhưng nhắc Zhukov: Nếu quân địch đồng loạt chuyển sang tấn công thì phải nhanh chóng tấn công chúng trước.

Sáng sớm ngày 5 tháng 9, trận tấn công được bắt đầu. Sau đợt tấn công “dọn đường” của pháo binh và không quân, cả ba quân đoàn chuyển sang tấn công, nhưng đợt tấn công này không đạt được kết quả như mong muốn.

Sau báo cáo của Zhukov, Stalin tiếp tục yêu cầu:

- Hãy tiếp tục tấn công, nhiệm vụ chính của anh là lôi kéo lực lượng địch ra khỏi Stalingrad càng nhiều càng tốt.

Tuy nhiên, trong các trận chiến đấu tiếp theo của Hồng quân bị tổn thất rất nặng. Sau khi nghe Zhukov báo cáo, Stalin yêu cầu Zhukov bay trở về Moskva ngay. Rõ ràng là Stalin muốn bàn bạc về các biện pháp mạnh mẽ hơn để giải tỏa tình hình nguy ngập ở Stalingrad. Khi Zhukov bước vào phòng, Stalin hỏi:

- Phương diện quân Stalingrad phải làm gì để giải tỏa gọng kìm của kẻ địch và nối thông với Phương diện quân Đông Nam?

- Ít nhất phải có bổ sung một quân đoàn được trang bị đầy đủ - Zhukov trả lời – Trong đó, có cả binh đoàn xe tăng, không ít hơn 400 đơn vị pháo và tập trung hỏa lực của một quân đoàn không quân.

Vasilevsky ủng hộ ý kiến của Zhukov.

Stalin yêu cầu Zhukov và Vasilevsky trở về Bộ Tổng tham mưu và tính toán cụ thể về thời hạn và việc tập trung lực lượng.

Ngày hôm sau, lúc 22 giờ Zhukov và Vasilevsky lại đến phòng Stalin để báo cáo, Stalin hỏi:

- Liệu có phải là tốt hơn không nếu tổ chức tấn công theo hướng từ bắc xuống nam và từ nam lên bắc dọc theo sông Đông?

- Không, quân Đức có thể nhanh chóng rút từ Stalingrad về các sư đoàn moto cơ giới và chặn đánh quân ta – Nếu ta tấn công ở phía Tây sông Đông thì quân địch sẽ bị vướng sông và không thể đưa lực lượng dự bị ra để đối đầu với lực lượng của ta được – Zhulov trả lời.

Zhukov và Vasilevsky giải thích rằng, chiến dịch được chia làm hai giai đoạn:

Giai đoạn một, phá vỡ tuyến phòng ngự, bao vây lực lượng quân Đức ở Stalingrad và cách ly lực lượng này ra khỏi lực lượng bên ngoài; thứ hai, tiêu diệt lực lượng quân địch bị bao vây.

- Cần tiếp tục suy nghĩ về lực lượng dự trữ - Tổng tư lệnh nói – Còn bây giờ, nhiệm vụ chính là giữ vững Stalingrad, những gì chúng ta vừa bàn ở đây chỉ có ba người được biết, không một người nào khác được biết điều này…

Như vậy, ý đồ về trận chiến vĩ đại trên sông Đông đã ra đời. Rõ ràng những ý kiến của Yeryomenko về cái gọi là “ý tưởng tấn công” do ông ta và Khrushchev đưa ra hoàn toàn là không có thực.

Để khẳng định rõ ràng sự thật ai là tác giả đích thực kế hoạch tấn công ở Stalingrad, chúng ta hãy xem bản đồ chiến đấu còn lưu trữ trong kho lưu trữ Bộ Tổng tham mưu với tên gọi “Kế hoạch Phản công ở khu vực Stalingrad”. Ở góc phía dưới là tên tác giả: G.K. Zhukov và A.M. Vasilevsky. Ở phía trên bên trái là chữ bằng mực xanh “Phê duyệt” với chữ ký của Stalin.

Sau khi dẫn ra đoạn hồi ký này, theo tôi không còn gì phải nghi ngờ về công lao của ba vị danh tướng trong việc khởi thảo và tiến hành chiến dịch tấn công này: Đó chính là Stalin, Zhukov và Vasilevsky.

Trong lúc chuẩn bị cho đợt phản công, Zhukov và Vasilevsky đã trình bày với Tổng tư lệnh về khả năng Bộ Tư lệnh quân Đức khi gặp nguy cơ bị bao vây ở Stalingrad sẽ có thể điều chuyển các đơn vị từ các khu vực khác về để cứu nguy cho cụm quân ở phía Nam. Để ngăn chặn khả năng này cần phải nhanh chóng chuẩn bị để tấn công ở khu vực bắc Vyazma.

Stalin hỏi sẽ cử ai để làm được công việc này? Zhulov trả lời:

- Chiến dịch Stalingrad đã được tính toán kỹ mọi mặt – Vasilevsky có thể nắm công việc ở khu vực Stalingrad, còn tôi sẽ nắm công việc chuẩn bị tấn công ở Phương diện quân Kalinin và Phương diện quân Tây.

Stalin đồng ý với ý kiến của Zhukov – Ông hiểu rằng sự xuất hiện của Zhukov ở Phương diện quân “Tây” sẽ kéo theo sự chú ý của tình báo Đức. Từ kinh nghiệm quân Đức đã hiểu rằng: Ở đâu có Zhukov, ở đó đang chuẩn bị tấn công. Điều này sẽ có lợi cho trận tấn công ở Stalingrad vì quân Đức sẽ không dám rút quân từ những nơi có mặt Zhukov để về cứu viện cho Stalingrad. Tuy nhiên, Stalin vẫn yêu cầu Zhukov:

- Hãy bay đến Stalingrad, kiểm tra công tác chuẩn bị của Bộ chỉ huy và bộ đội ở đó trước sau đó hãy đến Rzhev.

Trong những ngày chuẩn bị chiến dịch phản công, Stalin rất quan tâm thành lập hai quân đoàn xe tăng với ý đồ dùng lực lượng này để thực hiện khóa chặt vòng vây. Stalin gọi điện cho giám đốc các nhà máy hàng ngày để yêu cầu nhanh chóng cung cấp xe tăng cho các đơn vị.

Chiến dịch Stalingrad kéo dài 200 ngày, trong thời gian đó đã tiêu diệt sáu quân đoàn bộ binh và bốn quân đoàn xe tăng của địch, hai quân đoàn của Romania và một quân đoàn của Ý. Tổng số tổn thất của quân địch đến nửa triệu quân.

Với kết cục của chiến dịch vĩ đại này đã bắt đầu một cục diện mới cho cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Quân đội Xô viết đã chuyển sang nắm được quyền chủ động về chiến lược. Uy tín của Liên Xô được nâng cao. Chiến thắng này chứng minh nghệ thuật chỉ huy lỗi lạc của Bộ Chỉ huy và lòng dũng cảm vỡ bờ của Hồng quân. Bộ máy chiến tranh của Đức bị rung chuyển, các đồng minh của Đức như Nhật, Ý, Romania, ,..bắt đầu dao động và tìm cách tách ra khỏi ảnh hưởng của Đức.

Nhân dân và quân đội Xô Viết tự hào về thắng lợi chiến lược quan trọng này, trong đó Tổng tư lệnh Stalin đóng vai trò rất to lớn trong khởi thảo, xây dựng và thực hiện chiến dịch. Ông chỉ huy chiến dịch từng ngày và đặc biệt là công lao to lớn của ông trong việc xây dựng lực lượng dự bị chiến lược cho Hồng quân.

#Long

#Gấu

Nguồn: Vladimir Karpov, Đại Nguyên soái Stalin, Nxb Quân đội Nhân dân, Hà Nội, 2004.